Rak płaskonabłonkowy (SCC) jest drugim najczęściej występującym rodzajem raka skóry. Zmiany przednowotworowe, często spowodowane nadmierną ekspozycją na światło słoneczne, sygnalizują zwiększone ryzyko SCC, ale usunięcie pojedynczych zmian nie zmniejsza znacząco prawdopodobieństwa rozwoju tego nowotworu.

Niedawno naukowcy odkryli, że stosowanie analogu witaminy D (kalcypotriolu) w połączeniu z chemioterapią (5-FU) może wyeliminować stany przednowotworowe i zapobiec wystąpieniu raka poprzez aktywację własnego układu odpornościowego pacjenta; jednak mechanizm tego zjawiska pozostawał niejasny.

Jak wykazali naukowcy z Mass General Brigham (USA), ta nowatorska immunoterapia zapobiega rakowi płaskonabłonkowemu, a korzyści utrzymują się pięć lat po leczeniu. To pierwsza terapia, która aktywuje określone składniki adaptacyjnego układu odpornościowego, w szczególności komórki pomocnicze CD4+ T, o których roli w zwalczaniu raka nie było dotychczas wiadomo.

„Jednym z wyjątkowych wyzwań związanych z rakiem płaskonabłonkowym jest to, że osoby, u których się rozwija z czasem są narażone na zwiększone ryzyko wystąpienia wielu nowych zmian. To sprawia, że profilaktyka jest niezbędnym elementem opieki” — powiedział autor publikacji (https://www.jci.org/articles/view/183274) dr Shawn Demehri z Massachusetts General Hospital.

„Odkryliśmy, że ta kombinacja leków zapobiega nowotworom dzięki mechanizmowi odmiennemu od mechanizmów stosowanych w obecnych immunoterapiach, co sugeruje, że leki te mogą leczyć i zapobiegać nowotworom za pomocą odrębnych mechanizmów” - dodał.

Zespół Demehri przeprowadził otwarte badanie kliniczne w celu zbadania mechanizmu działania kalcypotriolu plus immunoterapii 5-FU. W badaniu wzięło udział osiemnastu pacjentów z kwalifikującymi się przedrakowymi zmianami skórnymi. Uczestnicy stosowali leczenie 0,0025 proc. kalcypotriolem i 2,5 proc. 5-FU na dotknięte obszary — w tym twarz, skórę głowy i kończyny górne — dwa razy dziennie przez sześć dni. Zostali oni ocenieni w klinice i przeszli biopsję skóry przed leczeniem, jeden dzień po zakończeniu schematu i ponownie osiem tygodni po leczeniu.

Leczenie skutecznie wyeliminowało 95 proc. przedrakowych zmian na twarzy i usunęło wszystkie uszkodzenia skóry na twarzy u 7 z 10 pacjentów. Terapia oczyściła 82 proc. zmian na skórze głowy i odpowiednio 65 i 68 proc na prawej i lewej kończynie górnej.

Działania niepożądane obejmowały zaczerwienienie i stan zapalny wokół zmian, które lek wyeliminował, ale wszystkie reakcje skórne ustąpiły w ciągu czterech tygodni od leczenia. Co godne uwagi, zdrowa skóra wydawała się nietknięta tą immunologiczną reakcją na lek.

Pobrane próbki skóry były badane pod mikroskopem, aby zrozumieć mechanizm działania leku. Stwierdzono wysoką aktywność komórek T CD4+ w miejscach, w których usunięto zmiany przedrakowe. Badacze ocenili długoterminowy sukces leku, kontynuując pobierając próbki skóry od uczestników przez pięć lat po badaniu. Jak się okazało, efekty immunoterapii utrzymywały się.

Aby lepiej zrozumieć mechanizm działania leku, laboratorium Demehri przeprowadziło badanie na myszach, indukując rozwój guza. Leczenie znacząco opóźniło pojawienie się guza i zmniejszyło liczbę guzów, a efekty te wydawały się zależne od aktywności komórek T CD4+.

Teraz Demehri pracuje nad wieloośrodkowym badaniem klinicznym, aby ocenić, czy także osoby z obniżoną odpornością odczują podobne korzyści. Naukowcy badają również, w jaki sposób mechanizm zidentyfikowany w tym badaniu mógłby być wykorzystany w innych immunoterapiach w celu zapobiegania innym nowotworom, takim jak rak jamy ustnej, piersi lub odbytu.

Mass General Brigham (MGB) to zintegrowany system opieki zdrowotnej non-profit, który zajmuje się badaniami medycznymi, nauczaniem i opieką nad pacjentami. Jest to największe szpitalne przedsiębiorstwo badawcze w Stanach Zjednoczonych, z rocznym finansowaniem przekraczającym 2 miliardy dolarów. To również instytucja edukacyjna, założona przez Brigham and Women's Hospital i Massachusetts General Hospital. System zapewnia opiekę kliniczną za pośrednictwem dwóch szpitali akademickich, trzech szpitali specjalistycznych, siedmiu szpitali gminnych, usług opieki domowej, planu ubezpieczenia zdrowotnego i sieci praktyk specjalistycznych, placówek opieki doraźnej oraz klinik ambulatoryjnych/ośrodków chirurgicznych. (PAP)

Paweł Wernicki

pmw/ agt/