W czwartek Dariusz Wieczorek poinformował, że złożył rezygnację z funkcji ministra nauki i szkolnictwa wyższego.

Kiedy w połowie grudnia 2023 r. Dariusz Wieczorek obejmował stanowisko ministra nauki w rządzie Donalda Tuska, zapowiadał, że nie planuje żadnych działań rewolucyjnych a ewolucyjne. Podkreślał, że potrzebne są jasne reguły oceny działalności naukowej i poszczególnych uczelni, jasne zasady rozdziału środków finansowych.

Deklarował też chęć spotkań z całym środowiskiem akademickim, m.in. po to, by łagodzić istniejące napięcia. A tych było sporo. Środowisko było zaniepokojone m.in. nieprawidłowościami w niektórych konkursach NCBR, niedofinansowaniem Narodowego Centrum Nauki, nowo otwieranymi kierunkami lekarskimi - wbrew opiniom Polskiej Komisji Akredytacyjnej, czy zmianami na liście czasopism punktowanych dokonanych przez przedniego szefa resortu nauki Przemysława Czarnka.

Już drugiego dnia po zaprzysiężeniu minister pojechał spotkać się w Poznaniu ze studentami okupującymi akademik Jowita - w proteście przeciwko planom jego likwidacji. Po spotkaniu z władzami Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Wieczorek zapewnił, że pieniądze na remont się znajdą i akademik zostanie. Jeszcze w grudniu 2023 r. ministerstwo przekazało 150 mln złotych na remonty akademików. W sumie na koniec br. resort nauki na program budowy i remontu akademików przeznaczył 600 mln zł.

Jednym z pierwszych działań Wieczorka była zapowiedź zmian na liście czasopism punktowanych. Nowy wykaz ogłosił na początku stycznia 2024 r. – lista została sporządzona według projektu KEN z czerwca 2023 r. Usunięto z niej zmiany dodane przez Czarnka.

Poza tym kierownictwo MNiSW zwiększyło budżet Narodowego Centrum Nauki (NCN) na 2024 rok o 200 mln zł.

W pierwszych tygodniach urzędowania Wieczorek postawił też w stan likwidacji powołane przez ministra Czarnka - Centrum GovTech i Instytut Badań nad Renesansem i Barokiem. Zapowiedział kontrolę nowo otwartych kierunków lekarskich, niemających pozytywnej opinii PKA.

Minister zaczął też porządkować sytuację w NCBR. Na początku marca przywrócono ustawowy nadzór ministra nauki nad tą instytucją; wcześniej przez niemal rok sprawował go minister rozwoju regionalnego. Ponadto ministerstwo nauki zobowiązało się w Brukseli do kontroli 2400 programów, które dostały dofinansowanie w konkursach NCBR. W przeciwnym razie Polsce groziłaby utrata nawet miliarda złotych z funduszy unijnych.

Wieczorek musiał uporać się nie tylko z sytuacją w NCBR, ale i w prywatnej uczelni Collegium Humanum. Oferowała ona szybkie kursy MBA i inne programy, które ułatwiały zdobywanie dyplomów, często wykorzystywanych do awansu w strukturach spółek Skarbu Państwa. Część z tych dyplomów wystawiano bez odpowiedniego procesu edukacyjnego, a ich wiarygodność miały zapewniać współpracujące uczelnie zagraniczne, które w rzeczywistości nie miały do tego uprawnień. CBA dotychczas zatrzymała kilkadziesiąt osób związanych z nieprawidłowościami w CH. Minister zapowiadał rozwiązanie tego typu problemów w przygotowywanej nowelizacji ustawy o szkolnictwie wyższym.

W ciągu roku rządów ministra Wieczorka zmienili się też szefowie wielu podległych ministerstwu nauki jednostek, m.in. PKA, Sieci Badawczej Łukasiewicz, NCBR, NAWA.

Mimo dialogu ze środowiskiem akademickim, niektóre decyzje czy przygotowane przez jego resort projekty wzbudzały kontrowersje.

Tak było w przypadku przygotowanego przez MNiSW projektu noweli ustawy o PAN, upublicznionego kilka miesięcy temu. Od początku budził on niezadowolenie członków PAN. Przez wiele tygodni trwała polemika między przedstawicielami PAN i resortu nauki na łamach mediów.

5 września br. Zgromadzenie Ogólne PAN przyjęło stanowisko, w którym podkreślono, że projekt "budzi bardzo poważne zastrzeżenia zarówno co do merytoryki, jak i przyspieszonego trybu procedowania”. Minister Wieczorek był wówczas gościem Zgromadzenia Ogólnego i wysłuchał wielu nieprzychylnych opinii na temat projektu. Prace nad nim wciąż trwają.

Niezbyt przychylne opinie środowiska zebrał też - wyczekiwany - projekt rozporządzenia ministra nauki dot. czasopism naukowych. Co prawda część akademików była zadowolona, że projekt się wreszcie pojawił, ale niektórzy apelowali, by jednak odstąpić od zmiany tej listy.

Emocje wzbudziła także sprawa prof. Piotr Sankowskiego. Był on pomysłodawcą utworzonego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w 2021 r. IDEAS NCBR, a także - do końca czerwca br. - pierwszym prezesem tej spółki. W wyniku konkursu nowym prezesem ośrodka został w końcu września Grzegorz Borowik.

Pod koniec września Sankowski ogłosił, że 2 października kończy pracę w IDEAS NCBR na stanowisku lidera grupy badawczej. W reakcji na te informacje z zasiadania w radzie naukowej spółki zrezygnowało kilkoro jej członków, a odejście z instytutu rozważało kilku liderów grup badawczych. O powody zmiany na stanowisku prezesa IDEAS NCBR w listach otwartych do premiera i ministra nauki pytali laureaci grantów ERC oraz naukowcy zajmujący się sztuczną inteligencją w Polsce.

Ostatecznie resorty nauki i cyfryzacji zapowiedziały na początku października, że powołany będzie nowy Instytut IDEAS, którego szefem ma być Sankowski.

Ta sprawa była jedną z kilku, kiedy to np. w mediach społecznościowych niektórzy naukowcy zarzucali ministrowi "ręczne sterowanie" powołaniami na niektóre stanowiska.

Przy ograniczeniach budżetowych państwa minister nie mógł też zadowolić środowiska znaczącym zwiększeniem nakładów na naukę, badania i szkolnictwo wyższe. Obligacje Skarbu Państwa na kwotę 1,5 mld zł dla 71 uczelni publicznych i 500 mln dla NCN to wciąż zbyt mało, by zrealizować postulaty naukowców, czyli 3 proc. PKB na naukę.(PAP)

agt/ bar/ lm/