Rodzice często słusznie doradzają młodym ludziom, aby przyjaciół wybierali mądrze – przypominają naukowcy z Uniwersytetu Rutgersa (USA). Nastawienie, nawyki, zachowania znajomych z pewnością będą miały bowiem na nich wpływ.

Jak wskazuje badanie opisane właśnie na łamach „American Journal of Psychiatry” (http://dx.doi.org/10.1176/appi.ajp.20230358), oddziaływanie to może mieć szerszy zasięg niż się wydawało.

Geny przyjaciela wydają się wpływać na ryzyko pojawienia się w późniejszym życiu uzależnienia od alkoholu lub narkotyków, depresji i lęków.

„Genetyczne predyspozycje rówieśników do zaburzeń psychicznych i nadużywania substancji można powiązać z własnym ryzykiem rozwoju tych samych zaburzeń we wczesnej dorosłości” - twierdzi Jessica E. Salvatore, główna autorka publikacji.

„To, co pokazują nasze dane, to dalekosiężne skutki społecznych czynników genetycznych” – wyjaśnia.

Naukowcy mówią o socjogenomice – zależnościach, w których geny jednej osoby wpływają na dające się zaobserwować cechy osoby drugiej. Badania wskazują, że związki te mogą dotyczyć m.in. zdrowia.

Autorzy nowego projektu przenalizowali dane medyczne na temat 1,5 mln osób urodzonych w Szwecji, w latach 1980–1998.

Informacje te odnieśli do danych odnośnie miejsca zamieszkania i szkół, w których te osoby się uczyły.

Następnie opracowali modele sprawdzające, czy genetyczne predyspozycje rówieśników pozwalają przewidzieć prawdopodobieństwo nadużywania substancji, silnej depresji i zaburzeń lękowych w wieku dorosłym.

„Nawet po uwzględnieniu takich czynników, jak własne genetyczne skłonności i czynniki społeczno-ekonomiczne, można było zanotować wyraźne powiązanie między genetycznymi predyspozycjami rówieśników a prawdopodobieństwem pojawienia u towarzyszących im osób, nadużywania substancji lub zaburzenia psychicznego.

Efekty te były przy tym silniejsze w przypadku znajomości szkolnych, niż wynikających z miejsca zamieszkania. Najsilniej związki te działały w liceum, wśród osób przygotowujących się do podobnych kierunków studiów.

Szczególnie dobrze były widoczne w przypadku nadużywania alkoholu i narkotyków.

Badacze nie wiedzą, w zasadzie jak te powiązania wyjaśnić.

„Najbardziej oczywistym wytłumaczeniem, dlaczego genetyczne predyspozycje rówieśników mogą być związane z naszym własnym dobrostanem, jest takie, że genetyczne predyspozycje bliskich znajomych wpływają na ich fenotyp, czyli prawdopodobieństwo, że oni również są dotknięci zaburzeniem” – mówi dr Salvatore.

„Jednak w naszej analizie stwierdziliśmy, że genetyczne predyspozycje rówieśników były związane z prawdopodobieństwem wystąpienia zaburzenia u innych osób nawet po statystycznym uwzględnieniu tego, czy rówieśnicy byli dotknięci zaburzeniem, czy nie” – podkreśla.

Według badaczy jasne jest to, co wyniki oznaczają dla pomagania osobom zagrożonym problemami.

„Jeśli chcemy jak najlepiej radzić sobie z tymi społecznie kosztownymi zaburzeniami, musimy myśleć również o interwencjach dotyczących sieci społecznych. Nie wystarczy myśleć o indywidualnym ryzyku” – mówi ekspertka.

Badanie to pokazuje również, że skutki negatywnych wpływów czasami utrzymują się przez co najmniej dziesięć lat po uczęszczaniu do szkoły.

„Genetyczne wpływy rówieśników mają bardzo daleki zasięg” – mówi dr Salvatore. (PAP)

Marek Matacz

mat/ agt/