W wieku 90 lat zmarł japoński naukowiec Akira Endo, pionier badań nad statynami, lekami obniżającymi poziom cholesterolu. O jego śmierci poinformował Tokyo University of Agriculture and Technology, na którym Endo działał jako profesor emeritus.
Akira Endō urodził się 14 listopada 1933 roku w Yurihonjō w północnej Japonii. Zainspirowany przez dziadka, od najmłodszych lat interesował się grzybami. Nic dziwnego, że inspiracją stały się dla niego badania Alexandra Fleminga, odkrywcy wytwarzanej przez pleśń penicyliny. Po ukończeniu studiów na państwowym Uniwersytecie Tohoku w mieście Sendai zajął się badaniami nad substancjami wytwarzanymi przez pleśnie i inne grzyby, mając nadzieję na uzyskanie nowych, skutecznych leków. Grzyby potrafią bowiem wytwarzać substancje blokujące działanie różnego rodzaju enzymów odpowiedzialnych za procesy biologiczne zachodzące w atakujących grzyby bateriach.
W latach 1957–1966 Endo pracował nad zastosowaniem pochodnych pleśni w przetwórstwie żywności. W 1973 roku wykazał, że substancja ML-236B (mewastatyna) wydzielana przez rozwijającą się na ryżu i skórce owoców cytrusowych pleśń Penicillium citrinum ma właściwości obniżania poziomu "złego" cholesterolu związanego z lipoproteinami o niskiej gęstości (LDL) w surowicy zwierząt i ludzi. Choć cholesterol to naturalny związek, wytwarzany głównie przez wątrobę, jego zbyt wysoki poziom prowadzi do zwężenia naczyń krwionośnych przez cholesterolowe złogi.
Jednak badania na zwierzętach wykazały potencjalną toksyczność mewastatyny. Dalsze odkrycia doprowadziły do opracowania i wprowadzenia na rynek statyn, skutecznych leków które obniżają poziom cholesterolu, zapobiegają blokowaniu tętnic i są obecnie przyjmowane przez setki milionów ludzi. Pierwszą była zatwierdzona w roku 1987 lowastatyna. Przepisywane osobom po zawale oraz w przypadku podwyższonego ryzyka statyny zrewolucjonizowały profilaktykę chorób serca i udaru mózgu – niewiele podobnie skutecznych leków pojawiło się w ostatnich latach.
Mimo globalnego wpływu na zdrowie publiczne (zapobieżenie wielu tysiącom zgonów każdego roku i przedłużenie życia milionów) prof. Endo nie został laureatem nagrody Nobla. Przyznano mu jednak między innymi Nagrodę Japońską (2006) oraz nagrodę imienia Alberta Laskera w dziedzinie klinicznych badań medycznych (2008).
Zmarł 5 czerwca 2024. (PAP)
Paweł Wernicki
pmw/ zan/
Fundacja PAP zezwala na bezpłatny przedruk artykułów z Serwisu Nauka w Polsce pod warunkiem mailowego poinformowania nas raz w miesiącu o fakcie korzystania z serwisu oraz podania źródła artykułu. W portalach i serwisach internetowych prosimy o zamieszczenie podlinkowanego adresu: Źródło: naukawpolsce.pl, a w czasopismach adnotacji: Źródło: Serwis Nauka w Polsce - naukawpolsce.pl. Powyższe zezwolenie nie dotyczy: informacji z kategorii "Świat" oraz wszelkich fotografii i materiałów wideo.
