"Wersja robocza ustawy o Polskiej Akademii Nauk jest przedmiotem szerokiej dyskusji; jesteśmy w trakcie rozmów z przedstawicielami korporacji, jej członkami i dyrektorami instytutów. Przed wakacjami chcielibyśmy mieć gotową wersję roboczą – wersję uzgodnioną ze środowiskiem. Liczymy, że zostanie dobrze przyjęta przez przedstawicieli PAN, choć jesteśmy świadomi, że i tak kontrowersje wokół naszych propozycji będą" – powiedział w rozmowie z Nauką w Polsce wiceminister nauki prof. Marek Gzik.

W ostatnich latach powstało kilka projektów reformy PAN. Obecnie trwają prace nad projektem ustawy o PAN, przygotowywanej przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

W ocenie wiceministra Gzika zmiany, nad którymi pracuje MNiSW, "są potrzebne i oczekiwane". "Oczywiście chcemy ich dokonać w porozumieniu ze środowiskiem. Zakładamy, że będzie to ewolucja, a nie rewolucja" – podkreślił.

Wskazał, że jest "kilka punktów spornych". "Najwięcej obaw ze strony Akademii dotyczy kwestii powiązania finansowania z nadzorem nad wydatkowaniem środków. Uważamy, że dotychczasowy model nie był dobry – przede wszystkim dla samej Akademii" – wskazał.

Wiceminister Gzik przypomniał, że w myśl propozycji MNiSW, Polska Akademia Nauk podlegałaby nadzorowi ministerstwa, a nie premiera. „Wówczas resort nauki w pełni odpowiadałby za PAN, ale również miałby narzędzia do nadzoru finansowego wydawanych środków” – tłumaczył.

Jak mówił prof. Marek Gzik, obecnie Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego przyznaje środki na działalność Polskiej Akademii Nauk, ale później "tak naprawdę nie ma nadzoru nad tym, jak one są wydatkowane". "Absolutnie nie zarzucam jednak, że są one źle dystrybuowane albo w jakiś sposób marnowane" – zastrzegł.

"W naszej ocenie przy proponowanym rozwiązaniu moglibyśmy - jako ministerstwo - lepiej zadbać o interesy naukowców z PAN. Wiedzielibyśmy więcej na temat problemów finansowych i moglibyśmy zaplanować, jak można by je rozwiązać. Według nas, z takiego operacyjnego punktu widzenia, jest to najkorzystniejsze rozwiązanie. Widzimy jednak, że osiągnięcie konsensusu w tej sprawie jest trudne, nawet wewnątrz samej Akademii" – wskazał.

"Mamy świadomość, że ustawa o PAN i reforma Akademii budzi kontrowersje, ale musimy dać sobie wzajemnie duży kredyt zaufania dla wprowadzanych zmian; bez tego Polska Akademia Nauk pozostanie sama ze swoimi nierozwiązanymi problemami" – podsumował prof. Marek Gzik.

Wiceminister w poniedziałek wziął udział w 36. konferencji Stowarzyszenia PR i Promocji Uczelni Polskich "PRom", która odbywa się w dniach 2-5 czerwca 2024 r. na Politechnice Śląskiej.

Polska Akademia Nauk jest stopniowo reformowana od początku lat 90. ub. w. Ostatnią reformę tej instytucji przeprowadzono w 2010 r. O potrzebie dużej reformy akademii od lat mówią jej władze i pracownicy, a także resort nauki, uzależniając od tego długofalowe zwiększenie finansowania akademii. W ostatnich latach powstało kilka projektów reformy PAN: kompleksowy projekt ustawy przygotowany przez Akademię (który trafił do resortu nauki w końcu marca 2023 r.), projekt stworzony przez instytuty PAN (tzw. projekt PIN PAN - Porozumienia Instytutów Naukowych Polskiej Akademii Nauk). Kolejny projekt opracowywał resort nauki za czasów ministra Przemysława Czarnka.

Nauka w Polsce, Agnieszka Kliks-Pudlik

akp/ zan/ agt/