Obturacyjny bezdech senny (OBS) jest częstym zaburzeniem snu, w którym dochodzi do częściowej lub całkowitej niedrożności dróg oddechowych. Dotknięta OBS osoba przestaje oddychać kilka razy w ciągu nocy. Może to objawiać się głośnym chrapaniem, sapaniem, krztuszeniem się i sennością w ciągu dnia. OBS dotyka co najmniej 7-13 proc. populacji. Najbardziej narażone są osoby z nadwagą lub otyłością, chore na cukrzycę, palące lub spożywające duże ilości alkoholu.

Zgodnie z dużym badaniem przedstawionym podczas konferencji przez doktora Andreasa Palma z Uppsala University w Szwecji, osoby cierpiące na obturacyjny bezdech senny mają zwiększone ryzyko zachorowania na nowotwory. „Wiadomo, że pacjenci z obturacyjnym bezdechem sennym mają zwiększone ryzyko zachorowania na nowotwory, ale nie jest jasne, czy jest to spowodowane samym OBS, czy też powiązanymi z nim czynnikami ryzyka, jak otyłość, choroba kardiometaboliczna i czynniki związane ze stylem życia. Nasze odkrycia pokazują, że niedobór tlenu z powodu OBS jest niezależnie związany z rakiem” - powiedział.

Dr Palm i jego współpracownicy przeanalizowali dane 62 811 szwedzkich pacjentów. Od lipca 2010 r. do marca 2018 r. pacjenci byli leczeni ciągłym dodatnim ciśnieniem w drogach oddechowych (CPAP). Podawane przez maskę powietrze zapewnia dodatnie ciśnienie i utrzymuje otwarte drogi oddechowe podczas snu. Naukowcy powiązali te dane z danymi ze szwedzkiego Krajowego Rejestru Nowotworów oraz danymi społeczno-ekonomicznymi ze szwedzkiego Urzędu Statystycznego.

Autorzy wzięli pod uwagę czynniki takie jak wielkość ciała, inne problemy zdrowotne i status społeczno-ekonomiczny. Połączono 2093 pacjentów z OBS i diagnozą nowotworu do pięciu lat przed diagnozą OBS z grupą kontrolną 2093 pacjentów z OBS, ale bez nowotworu. Nasilenie OBS mierzone było za pomocą wskaźnika bezdechu, spłyconego oddechu (AHI), który mierzy liczbę zaburzeń oddychania podczas snu, lub wskaźnika desaturacji tlenu (ODI), który mierzy, ile razy w ciągu godziny poziom tlenu we krwi spada o co najmniej 3 proc. przez dziesięć sekund lub dłużej.

„Odkryliśmy, że pacjenci z nowotworami mieli nieco cięższą postać OBS, mierzoną średnim wskaźnikiem spłyconego oddechu wynoszącym 32 w porównaniu z 30 oraz wskaźnikiem desaturacji tlenu wynoszącym 28 w porównaniu z 26 – powiedział dr Palm. - W dalszej analizie podgrup, ODI było wyższe u pacjentów z rakiem płuc (38 w porównaniu z 27), rakiem prostaty (28 w porównaniu z 24) i czerniakiem złośliwym (32 w porównaniu z 25)".

„Wyniki tego badania podkreślają potrzebę rozważenia nieleczonego bezdechu sennego jako czynnika ryzyka zachorowania na nowotwory, a lekarze powinni być świadomi możliwości zachorowania na chorobę nowotworową podczas leczenia pacjentów z OBS. Jednak rozszerzenie badań przesiewowych w kierunku nowotworów na wszystkich pacjentów z OBS nie jest uzasadnione ani zalecane w wynikach naszych badań” - dodał.

W przyszłości dr Palm i jego koledzy planują zwiększenie liczby pacjentów i długotrwałą ich obserwację, aby zbadać potencjalny wpływ leczenia CPAP na zachorowalność na nowotwory oraz przeżycie. „Związek między OBS a nowotworami jest mniej ugruntowany niż związek z chorobami serca i naczyń krwionośnych, insulinoopornością, cukrzycą i stłuszczeniem wątroby – powiedział autor. - Dlatego mamy nadzieję, że nasza praca zachęci innych do zbadania tego ważnego tematu".

Drugie badanie zaprezentował dr Nicola Andrea March z University of Montréal. Naukowcy ze Szpitala Uniwersyteckiego w Lozannie (Szwajcaria) badali 358 osób w wieku 65 lat i starszych. Testy poznawcze oceniały globalną funkcję poznawczą (wiedza i umiejętności rozumowania), szybkość przetwarzania (czas potrzebny na zrozumienie i reakcję na informacje), funkcję wykonawczą (zdolność do organizowania myśli i czynności, nadawania priorytetów zadaniom i podejmowania decyzji), pamięć werbalną, językową i wzrokową postrzeganie relacji przestrzennych między obiektami (funkcja wzrokowo-przestrzenna).

Przemawiając przed kongresem, dr Marchi powiedział: „Odkryliśmy, że OBS, a w szczególności niski poziom tlenu podczas snu z powodu OBS, wiązał się z większym spadkiem globalnych funkcji poznawczych, szybkości przetwarzania, funkcji wykonawczych i pamięci werbalnej. Odkryliśmy również, że osoby w wieku 74 lat i starsze oraz mężczyźni byli bardziej narażeni na pogorszenie funkcji poznawczych związane z bezdechem sennym w niektórych specyficznych testach poznawczych”.

Na przykład test Stroopa, który mierzy szybkość przetwarzania i funkcje wykonawcze, wykazał bardziej gwałtowny spadek tych parametrów u osób w wieku 74 lat i starszych w porównaniu z młodszymi uczestnikami, a test fluencji słownej (płynności i szybkości przypominania sobie i wypowiadania lub pisania słów) wykazał większy spadek tylko u mężczyzn, ale nie u kobiet.

„Badanie to pokazuje, że nasilenie bezdechu sennego i nocna deprywacja tlenu przyczyniają się do spadku funkcji poznawczych w starszym wieku. Pokazuje również, że bezdech senny jest związany ze spadkiem określonych funkcji poznawczych, takich jak szybkość przetwarzania, funkcje wykonawcze i pamięć werbalna, ale nie ze spadkiem wszystkich funkcji poznawczych; na przykład język i funkcje wzrokowo-przestrzenne nie zostały naruszone” – powiedział dr Marchi.

„Osoby z OBS i lekarze powinni być świadomi, że może on odgrywać rolę w spadku funkcji poznawczych. Jednak do tej pory nie wykazano wyraźnie, że leczenie OBS z ciągłym dodatnim ciśnieniem w drogach oddechowych (CPAP) zapobiega pogorszeniu funkcji poznawczych. Nasze badanie sugeruje, że prawdopodobnie nie wszyscy pacjenci z OBS mają takie samo ryzyko pogorszenia funkcji poznawczych; prawdopodobnie istnieje podgrupa pacjentów, szczególnie tych z większą nocną deprywacją tlenu, ale także starszych pacjentów i mężczyzn, którzy mogą być bardziej narażeni na pogorszenie funkcji poznawczych związane z OBS” – zaznaczył autor.

Naukowcy planują przeanalizować dane na temat wpływu OBS po dziesięciu latach, aby dowiedzieć się więcej. Dr Marchi sugeruje, że następnym krokiem powinno być przeprowadzenie randomizowanego kontrolowanego badania z tymi pacjentami w celu zbadania wpływu CPAP na funkcje poznawcze.

Do mocnych stron badania można zaliczyć to, że śledziło ono ludzi przez okres pięciu lat, ocenę OBS przeprowadzono za pomocą „złotego standardu” - testu polisomnograficznego, oraz wykorzystano kilka testów do oceny szeregu procesów poznawczych. Ograniczeniem badania jest to, że uczestnicy byli względnie zdrowi, bez poważnych zaburzeń poznawczych lub demencji, oraz że OBS oceniano dopiero na początku badania.

Trzecie badanie zaprezentowane przez prof. Wojciecha Trzepizura ze Szpitala Uniwersyteckiego Angers we Francji, wykazało, że pacjenci z cięższym OBS, mierzonym za pomocą AHI i markerów nocnej deprywacji tlenu, byli bardziej narażeni na rozwój żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (ŻChZZ). Spośród 7355 pacjentów obserwowanych przez ponad sześć lat u 104 rozwinęła się ŻChZZ.

„To pierwsze badanie, w którym zbadano związek między obturacyjnym bezdechem sennym a występowaniem niesprowokowanej żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Odkryliśmy, że ci, którzy spędzali ponad 6 proc. nocy z poziomem tlenu we krwi poniżej 90 proc. normy, mieli prawie dwukrotnie wyższe ryzyko rozwoju ŻChZZ w porównaniu z pacjentami bez deprywacji tlenowej. Konieczne są dalsze badania, aby sprawdzić, czy odpowiednie leczenie OBS, na przykład leczenie CPAP, może zmniejszyć ryzyko” - powiedział Trzepizur.

Profesor Winfried Randerath ze szpitala Bethanien na Uniwersytecie w Kolonii w Niemczech jest szefem grupy specjalistów ERS ds. zaburzeń oddychania podczas snu i nie był zaangażowany w zaprezentowane badania. „Te trzy badania pokazują niepokojące powiązania między obturacyjnym bezdechem sennym a ważnymi chorobami, które wpływają na przeżycie i jakość życia. Dane potwierdzają znaczenie bezdechu sennego dla nowotworów, żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej i zdrowia psychicznego. Chociaż nie mogą udowodnić, że OBS powoduje którykolwiek z tych problemów zdrowotnych, ludzie powinni być świadomi tych powiązań i spróbować zmienić styl życia, na przykład poprzez utrzymanie zdrowej wagi” - powiedział.(PAP)

Autor: Paweł Wernicki

pmw/ agt/