W środę po raz pierwszy obchodzony jest Dzień Nauki Polskiej. We wprowadzającej święto ustawie jako datę corocznych obchodów wyznaczono 19 lutego - dzień urodzin Mikołaja Kopernika. Święto ma być wyrazem uznania dla dokonań polskich naukowców, stanowić inspirację do pójścia w ślady wybitnych polskich badaczy i wzmocnić zainteresowanie nauką.

"Dzień Nauki Polskiej to wyjątkowa okazja, aby wyrazić najwyższe uznanie dla dokonań pokoleń naszych naukowców, badaczy i odkrywców – tych, którzy konsekwentnie, z niezachwianą odwagą, niestrudzoną pasją i talentem na miarę geniuszu – szukali we wszystkim prawdy. I czynili to niezależnie od osądu ogółu, ale zawsze – dla wspólnego dobra. Dla dobra ich społeczności i narodu, a zarazem dla dobra całej ludzkości" - mówił Gowin podczas zorganizowanej z okazji nowego święta gali, która odbywa się w Toruniu.

Dodał, że nowego święta nie wprowadzono jedynie w celu celebrowania przeszłości.

"Dzień Nauki Polskiej jest wyrazem wdzięczności, wdzięczności wielkiej i zasłużonej, dla całego środowiska naukowego i akademickiego. Państwo polskie, nasz naród i nasze społeczeństwo, dziękują wam za kapitalny udział w rozwoju naszego kraju. Bo zawsze to właśnie nauka i akademia były kołami zamachowymi naszego rozwoju cywilizacyjnego, intelektualnego i etycznego, technologicznego i gospodarczego. Tak było i tak w jeszcze większym stopniu jest i będzie, bo z biegiem stuleci rola nauki i akademii rośnie w tempie nomen omen astronomicznym. Bez państwa, bez waszego udziału, nie wygramy przyszłości – ani dla Polski, ani dla świata" - dodał szef resortu nauki i szkolnictwa wyższego.

Gowin zapowiedział dyskusję nad przyszłością Polskiej Akademii Nauk. Dodał też, że chce, aby w konsultacjach w tej sprawie uczestniczyło całe środowisko akademickie i naukowe. W ocenie wicepremiera tylko w taki sposób wypracowane zostaną najlepsze rozwiązania – na miarę tradycji i potencjału PAN, a zarazem na miarę społecznych potrzeb i wzywań współczesności.

"Nie ukrywam, że wielkim wyzwaniem, a często wręcz wyrzutem sumienia, pozostaje kwestia ubiegania się polskich naukowców o granty międzynarodowe. Mówię wprost: musimy skończyć z sytuacją, że do programów unijnych wpłacamy trzykrotnie więcej, niż z tych programów pozyskujemy. Polski nie stać - i Polska nie zasługuje na marnotrawstwo. Dlatego będziemy pracować nad dodatkowymi systemami motywacyjnym. Aktualnie przygotowujemy w ministerstwie projekt dedykowany grantom ERC – milion za milion" - powiedział Gowin.

Wskazał, że resort chciałby stworzenia rozwiązania systemowego, które umożliwi długotrwałe funkcjonowanie Centrów Doskonałości Naukowej.

"Oparte będą one na niezależności w doborze tematyki badawczej, odrębnym finansowaniu (ze środków unijnych lub krajowych), przyznawanym na cztery kolejne lata, a ich działalność podlegać będzie ewaluacji" - dodał Gowin.

Podziękował także środowisku za wspólne prace nad Konstytucją dla Nauki i zapowiedział dalsze konsultowanie i poprawianie przepisów wspólnie z naukowcami i badaczami.

Gowin kilka razy przypominał słowa Mikołaja Kopernika: "myśli uczonego są niezależne od osądu ogółu – ponieważ dążeniem uczonego, o ile tylko ludzkiemu rozumowi pozwala na to Bóg, jest szukanie we wszystkim prawdy".

"Wszyscy czujemy dumę z osiągnięć polskich naukowców. (...) Nauka jest zawsze fundamentem modernizacji kraju - społecznym, kulturalnym i gospodarczym. To właśnie ona może być najpotężniejszym motorem rozwoju społeczeństwa. Ustanowione święto jest wyrazem najwyższego uznania dla pokoleń polskich naukowców, których dokonania i odkrycia niosły za sobą rewolucję w myśleniu i funkcjonowaniu świata. To także dowód wdzięczności dla całego środowiska, które nawet w najtrudniejszych momentach naszej historii nie zrezygnowało z odpowiedzialności za losy wspólnoty" - napisał premier Mateusz Morawiecki w liście do uczestników Gali Nauki Polskiej, którą honorowym patronatem objął prezydent RP Andrzej Duda. List odczytała wiceminister rodziny, pracy i polityki społecznej Iwona Michałek.

W Gali Nauki Polskie uczestniczyło kilkuset naukowców z całego kraju, a także m.in. parlamentarzyści, przedstawiciele administracji rządowej i samorządowej. Obecny był także prymas Polski abp Wojciech Polak i inni przedstawiciele władz duchownych.

Podczas uroczystości wręczone zostały Nagrody Prezesa Rady Ministrów – przyznawane za rozprawy doktorskie i habilitacyjne oraz działalność naukową. Ogłoszeni zostaną również laureaci Nagród Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w 5 kategoriach: za całokształt dorobku, znaczące osiągnięcia w zakresie działalności naukowej, w zakresie działalności dydaktycznej, działalności wdrożeniowej i działalności organizacyjnej.

Eksponowany był także egzemplarz księgi „De revolutionibus orbium coelestium" ("O obrotach sfer niebieskich") Mikołaja Kopernika, pochodzący z Biblioteki Księcia Albrechta Hohenzollerna, w oryginalnej oprawie z epoki.

W uzasadnieniu ustawy wprowadzającej Dzień Nauki Polskiej, której autorami była grupa posłów PiS napisano, że ustanowienie nowego święta państwowego "stanie się wyrazem najwyższego uznania dla dokonań rodzimych naukowców w ponad 1000-letniej historii naszego narodu i państwa". Projektodawcy zaznaczyli, że przez stulecia nauka stanowiła kluczowy impuls do rozwoju intelektualnego, społecznego i gospodarczego. "Działo się tak również w okolicznościach dla naszego narodu skrajnie trudnych. Podczas niszczących wojen, rozbiorów i okupacji nauka odgrywała istotną rolę w kształtowaniu kolejnych pokoleń polskich elit poczuwających się do odpowiedzialności za los wspólnoty" - przypomnieli autorzy ustawy.

Podkreślili, że odkrycia polskich badaczy nieraz wywierały przemożny wpływ na bieg dziejów całej ludzkości. Wśród najwybitniejszych rodzimych naukowców wskazano oprócz Mikołaja Kopernika również Jana Heweliusza, Ignacego Łukasiewicza, Karola Olszewskiego, Zygmunta Wróblewskiego, Marię Skłodowską-Curie, Henryka Arctowskiego, Ludwika Hirszfelda, Jana Czochralskiego i Stefana Banacha. "Teoria heliocentryczna, lampa naftowa czy odkrycie radu i polonu to tylko kilka przykładów licznych osiągnięć Polek i Polaków będących najlepszą wizytówką naszego kraju" - czytamy w uzasadnieniu ustawy. 

PAP - Nauka w Polsce, Tomasz Więcławski, Jerzy Rausz

twi/ rau/ zan/