Centrum Szyfrów Enigma powstanie w dawnym budynku Collegium Martineum UAM. Miejsce to związane jest z historią złamania Enigmy. Przed wojną stał tu gmach, w którym mieściła się poznańska filia wojskowego Biura Szyfrów. To w niej pracowali przyszli pogromcy słynnej maszyny szyfrującej – Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski.

Zastępca prezydenta Poznania Mariusz Wiśniewski podkreślił w środę na konferencji prasowej, że „Centrum Szyfrów Enigma z jednej strony ma upamiętniać pracę poznańskich kryptologów, z drugiej zaś jego zadaniem będzie edukacja młodzieży w zakresie matematyki, informatyki, czy programowania”.

Odnosząc się do lokalizacji obiektu i współpracy z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu przy powstawaniu Centrum, Wiśniewski wskazał, że „w ten sposób chcemy podkreślić wkład uczelni, która dała światu tak wybitne postaci, jak nasi matematycy, a także budować lokalny patriotyzm, łączący różne grupy społeczne”. „Bez wątpienia Centrum już niedługo stanie się jedną z największych atrakcji turystycznych Poznania” - dodał.

Realizacją inwestycji zajmie się konsorcjum firm w składzie ATREM S.A., Firma Budowlana Dota oraz New Amsterdam Sp. z o.o. W środę w poznańskim urzędzie miasta podpisano umowę z wykonawcą.

Pierwsi zwiedzający mają pojawić się w Centrum Szyfrów Enigma w 2021 roku. Koszt inwestycji wyniesie ponad 29,2 mln zł.

Centrum Szyfrów Enigma nie ma być „tradycyjnym muzeum”. Według koncepcji, punktem wyjścia będzie w nim poznański kurs szyfrów z 1929 roku, od którego zaczęła się historia złamania Enigmy.

Ekspozycja składać się ma zarówno z nowoczesnych, multimedialnych i interaktywnych stanowisk, jak i specjalnie opracowanych rekwizytów, które w pomysłowy sposób, bez użycia prądu elektrycznego, będą wprowadzać w świat kryptologii.

„Zwiedzający będą mogli przejść kurs szyfrów, poznać metody utajniania informacji na działającym modelu Enigmy i dowiedzieć się, jak wyglądały początki działalności polskich kryptologów” – tłumaczył dyrektor Biura Koordynacji Projektów i Rewitalizacji Miasta Grzegorz Kamiński.

„Istotną częścią Centrum będzie także ekspozycja poświęcona bardziej współczesnym zagadnieniom, jak programowanie czy bezpieczeństwo w sieci” – dodał.

Projekt jest realizowany w ramach Działania 4.4 „Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego” Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-2020, we współpracy z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz środowiskami popularyzującymi historię polskiej myśli naukowej i technicznej.

W 1932 roku matematycy Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski poznali tajemnicę działania niemieckiej elektromechanicznej maszyny szyfrującej Enigma. Dokonali tego po raz pierwszy metodami matematycznymi. Dotychczas w kryptologii stosowano głównie metody lingwistyczne. Studenci Uniwersytetu Poznańskiego uczestniczyli w kursie dla kryptologów zorganizowanym na tej uczelni przy współudziale wojska. Po ukończeniu kursu zostali zatrudnieni w Biurze Szyfrów Sztabu Generalnego Wojska Polskiego.

Skonstruowana w latach 20. XX wieku Enigma miała służyć utajnianiu korespondencji handlowej. Szybko jednak wykorzystano ją w niemieckich siłach zbrojnych. Trzej matematycy zaprojektowali kopię maszyny szyfrującej. Egzemplarze tego urządzenia powstawały w warszawskiej Wytwórni Radiotechnicznej AVA. Latem 1939 r. polskie władze wojskowe przekazały do Francji i Wielkiej Brytanii egzemplarze kopii maszyny wraz z informacjami dotyczącymi złamanego szyfru.

We wrześniu 1939 r. Rejewski, Różycki i Zygalski ewakuowali się przez Rumunię do Francji. Jerzy Różycki zginął w styczniu 1942 r. na statku, który zatonął w tajemniczych okolicznościach na Morzu Śródziemnym. Dwaj pozostali matematycy nadal zajmowali się niemieckimi szyframi, pracując w jednostce Wojska Polskiego w Wielkiej Brytanii.

Prace nad łamaniem kolejnych wersji i udoskonaleń szyfru Enigmy kontynuowano w brytyjskim ośrodku kryptologicznym w Bletchley Park. Zdaniem historyków dzięki temu, że alianci znali informacje przesyłane przez Enigmę, II wojna światowa trwała krócej o 2-3 lata.

W 2000 r. Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski zostali pośmiertnie odznaczeni Krzyżami Wielkimi Orderu Odrodzenia Polski.

W 2007 r. na ich cześć w Poznaniu odsłonięto, wykonany z patynowanego brązu, czterometrowy obelisk w kształcie graniastosłupa o podstawie trójkąta. Na każdej ze ścian wśród cyfr umieszczone są nazwiska kryptologów.

PAP - Nauka w Polsce, Anna Jowsa

ajw/ wj/