Wspólną cechą orzechów, żołędzi czy nasion poszukiwanych przez wiele zwierząt jest twarda osłonka. Aby się dobrać do zawartości, trzeba się niemało natrudzić. Zdobycie smacznego kęsa nie jest jednak niczym pewnym, gdyż zdarza się, że wewnątrz kryje się jądro zepsute albo ślady po uczcie larw chrząszczy.

A jednak niektóre zwierzęta wiedzą, czy warto tracić energię na walkę ze skorupką. Jadalną zawartość orzecha bez jego otwierania nauczyły się oceniać np. modrowronki meksykańskie (Aphelocoma wollweberi). To praktyczna umiejętność, zwłaszcza w przypadku ptaka, który nie cały znaleziony pokarm zjada od razu, ale znaczą część chowa na później.

Wybierając orzechy z karmnika sójki stosują metodę podobną, jak ludzie, chcący ocenić jakość arbuza czy melona. Aby tego dokonać, nie trzeba owocu rozkrawać. Wystarczy go kilka razy unieść (by ocenić wrażenie ciężkości) lub w niego zapukać. Sójki stosują strategię podobną, o czym świadczą badania prof. Piotra G. Jabłońskiego oraz jego współpracowników z Polski, Korei i USA, przeprowadzone w ramach projektu NCN wykonanego w Muzeum i Instytucie Zoologii PAN w Warszawie.

Naukowcy ci skupili się na modrowronkach meksykańskich zamieszkujących góry Chiricahua w Arizonie - żyjących na wolności, ale przyzwyczajonych do ludzi i dokarmiania. \"Choć w naturze ptaki te nie jadają orzechów ziemnych, są nimi często dokarmiane. Kiedy dostaną orzechy, wiele czasu poświęcają na wyszukanie takiego, który im będzie odpowiadał. Jeśli nic ich nie spłoszy, uważnie orzechy wybierają, podnoszą, odkładają...\" - opowiada PAP jeden z autorów publikacji, dr Maciej Fuszara z Wydziału Biologii i Nauk o Środowisku Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.

Można by sądzić, że po prostu je ważą. Ale chodzi o coś więcej.

Aby sprawdzić, czy (i skąd) ptaki wiedzą, które orzechy ziemne są wartościowe, naukowcy poświęcili wiele godzin na ich \"fałszowanie\". Delikatnie otwierali skorupy, a ich zawartość usuwali lub podmieniali. Później podsuwali orzechy modrowronkom, by sprawdzić, czy dostrzegą jakąś różnicę.

W pierwszym teście wszystkie orzechy były tej samej wielkości, ale z połowy z nich usunięta została zawartość. Ptaki praktycznie zawsze umiały orzechy odróżnić, i wybierały te pełne. \"Niemal nie zdarzało im się mylić\" - komentuje dr Fuszara.

Potem badacze podsunęli ptakom orzechy o jednakowej zawartości i masie, ale różnej wielkości – małe, zawierające jedno nasienie i większe, w których po usunięciu dwóch nasion również pozostało jedno. \"Zwierzęta zachowywały się tak, jakby wiedziały, że z dużymi orzechami +coś jest nie tak+. O ile w pierwszej chwili zwracały uwagę przede wszystkim na orzechy duże, to jednak koniec końców chętniej zabierały małe\" - mówi dr Fuszara.

W trakcie obserwacji naukowcy odnieśli wrażenie, że podnosząc orzechy, ptaki nimi potrząsają. \"Myśleliśmy, że nasłuchują ze środka grzechotania nasion. Kiedy jednak sfilmowaliśmy to i obejrzeli w zwolnionym tempie, okazało się, że nie tyle orzechem potrząsają, co bardzo szybko kłapią na nim dziobem\" - opowiada dr Elżbieta Fuszara.

Być może takie ruchy dostarczają im więcej informacji ponad to, co my czujemy, jako \"ciężkość\" przedmiotu, który unosimy w dłoni. Z pewnością biorą pod uwagę, ile orzech waży, ale nie bez znaczenia jest też informacja pochodząca z dźwięku. Widocznie inny odgłos powstaje, kiedy się stuka dziobem w pustą skorupę, a inny – w pełną.

Czy umiejętność oceny nasion jest dla ptaków powszechna, czy sójki są pod tym względem wyjątkowo zmyślne? \"Nasze przekonania na temat tego, że niektóre gatunki są szczególnie inteligentne, często bierze się stąd, żeśmy to u nich zaobserwowali, a nie stąd, że sprawdziliśmy, że inne tego nie umieją\" - mówi prof. Piotr Jabłoński.

Autorzy pracy chcą teraz sprawdzić, czy ptaki w taki sam sposób badają zawartość swojego naturalnego pożywienia, żołędzi.

PAP - Nauka w Polsce

zan/ mki/