Autorami odkrycia są naukowcy z Mass General Brigham i Beth Israel Deaconess Medical Center.

Na nadmierną senność w ciągu dnia (excessive daytime sleepiness, EDS) skarży się około jedna trzecia Amerykanów. W skali świata, według National Sleep Foundation, może to być ok. 20 proc. populacji.

Przyczyny EDS są zróżnicowane, ale najczęściej obejmują inne zaburzenia snu i rytmu dobowego, jak bezdech senny, narkolepsję, niedobór snu. Przypadłość ta często współwystępuje z innymi problemami zdrowotnymi, w tym - otyłością, cukrzycą typu 2, nadciśnieniem, chorobami sercowo-naczyniowymi, zaburzeniami poznawczymi i depresją, a także ze zwiększoną śmiertelnością i gorszą jakością życia. Stanowi również poważne wyzwanie dla zdrowia publicznego, przyczyniając się do wypadków w pracy i na drogach oraz do spadku produktywności. Mimo tak szerokich konsekwencji zdrowotnych, społecznych i ekonomicznych, mechanizmy biologiczne leżące u podstaw EDS wciąż pozostają nie do końca poznane.

Wyniki nowego badania (http://dx.doi.org/10.1016/j.ebiom.2025.105881) sugerują, że podatność na nadmierną senność w ciągu dnia może zależeć zarówno od procesów zachodzących wewnątrz organizmu, takich jak gospodarka hormonalna, jak i czynników zewnętrznych, w tym diety.

Zespół przeanalizował 877 różnych metabolitów, czyli niewielkich cząsteczek powstających w wyniku różnych procesów zachodzących w organizmie, np. rozkładu i przekształcania składników odżywczych czy wytwarzania energii w komórkach. W badaniu wykorzystano próbki krwi od ok. 6 tys. osób oraz dane z kwestionariuszy dotyczących częstotliwości przysypiania w różnych sytuacjach.

Na ich podstawie naukowcy zidentyfikowali siedem metabolitów związanych z EDS, a także trzy dodatkowe, które różniły się w zależności od płci. Odkryli, że kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6, obecne m.in. w diecie śródziemnomorskiej, wiązały się z mniejszym ryzykiem senności w ciągu dnia. Z kolei obecność tyraminy - związku występującego w fermentowanych i przejrzałych produktach - korelowała ze zwiększoną sennością, szczególnie u mężczyzn. Badacze wykryli także, że pewną rolę w procesach związanych ze snem, w tym produkcją melatoniny, odgrywają metabolity hormonów płciowych, takie jak progesteron.

Zdaniem autorów otrzymane wyniki mogą pomóc w wyznaczeniu nowych kierunków leczenia nadmiernej senności. Uważają, że niewielkie zmiany w diecie oraz odpowiednie farmaceutyki mogłyby znacząco poprawić skuteczność terapii oraz jakość życia pacjentów. Planują także dalsze analizy niezbadanych dotąd metabolitów.

- Przeprowadzenie badania klinicznego byłoby dużym krokiem naprzód i pozwoliło sprawdzić, czy kwasy omega-3 i omega-6 dostarczane w diecie mogą realnie zmniejszać ryzyko nadmiernej senności – skomentował główny autor badania dr Tariq Faquih.

Katarzyna Czechowicz (PAP)

kap/ zan/