Zeaksantyna to naturalny związek chemiczny z grupy karotenoidów, który występuje w siatkówce oka i jest niezbędny dla zdrowia. Ponieważ ma silne właściwości przeciwutleniające, chroni komórki plamki żółtej siatkówki przed uszkodzeniami spowodowanymi przez wolne rodniki i promieniowanie UV. Organizm ludzki nie potrafi samodzielnie wytworzyć zeaksantyny, dlatego musi być ona dostarczana z zewnątrz, głównie poprzez dietę bogatą w owoce i warzywa - lub suplementy.

Teraz naukowcy z University of Chicago (USA) odkryli, że zeaksantyna może również zwiększać aktywność komórek odpornościowych w walce z rakiem (https://doi.org/10.1016/j.xcrm.2025.102324).

Autorzy zwracają uwagę na potencjał zeaksantyny jako powszechnie dostępnego suplementu, który może poprawić skuteczność immunoterapii przeciwnowotworowych.

„Z zaskoczeniem odkryliśmy, że zeaksantyna, znana już ze swojej roli w zdrowiu oczu, ma zupełnie nową funkcję w wzmacnianiu odporności przeciwnowotworowej” – powiedział dr Jing Chen, główny autor, cytowany w materiałach prasowych. „Nasze badanie pokazuje, że prosty składnik odżywczy w diecie może uzupełniać i zaawansowane metody leczenia raka, takie jak immunoterapia, i zwiększać ich skuteczność”.

Badając dużą bibliotekę składników odżywczych krwi, zespół Chena zidentyfikował zeaksantynę jako związek, który bezpośrednio wzmacnia aktywność limfocytów T CD8+, kluczowego typu komórek układu odpornościowego, który zabija komórki nowotworowe. Komórki te wykorzystują strukturę molekularną zwaną receptorem limfocytów T (TCR), aby rozpoznawać i niszczyć komórki nieprawidłowe.

Naukowcy odkryli, że zeaksantyna stabilizuje i wzmacnia tworzenie kompleksu TCR na limfocytach T CD8+ po interakcji z komórkami nowotworowymi. To z kolei wyzwala silniejszą sygnalizację wewnątrzkomórkową, która wzmacnia aktywację limfocytów T, produkcję cytokin i zdolność do niszczenia guzów.

W przypadku modeli mysich suplementacja diety zeaksantyną spowolniła wzrost guza. Co ważne, w połączeniu z inhibitorami punktów kontrolnych układu odpornościowego – rodzajem immunoterapii, która w ostatnich latach zrewolucjonizowała leczenie raka – zeaksantyna znacząco wzmocniła działanie przeciwnowotworowe w porównaniu z samą immunoterapią.

Aby poszerzyć zakres badań, naukowcy przetestowali ludzkie limfocyty T zmodyfikowane genetycznie w celu rozpoznawania specyficznych antygenów nowotworowych i odkryli, że leczenie zeaksantyną poprawiło zdolność tych komórek do niszczenia komórek czerniaka, szpiczaka mnogiego i glejaka wielopostaciowego w eksperymentach laboratoryjnych.

„Nasze dane pokazują, że zeaksantyna poprawia zarówno naturalną, jak i zmodyfikowaną odpowiedź limfocytów T, co sugeruje wysoki potencjał translacyjny dla pacjentów poddawanych immunoterapii” – powiedział Chen.

Zeaksantyna jest sprzedawana bez recepty jako suplement diety mający poprawiać zdrowie oczu. Naturalnie występuje w warzywach takich jak papryka (zwłaszcza żółta, pomarańczowa i czerwona), szpinak i jarmuż (spożywanie tych pokarmów z tłuszczem ułatwia wchłaniania zeaksantyny). Jest niedroga, powszechnie dostępna, dobrze tolerowana i, co najważniejsze, jej profil bezpieczeństwa jest znany – co oznacza, że można ją bezpiecznie testować jako uzupełnienie terapii nowotworowych.

Badanie podkreśla również znaczenie zbilansowanej diety. W swoich poprzednich badaniach grupa Chena odkryła, że kwas trans-wakcenowy (TVA), kwas tłuszczowy pochodzący z nabiału i mięsa, produkowany przez bakterie w przewodzie pokarmowym bydła, również zwiększa aktywność limfocytów T – ale poprzez inny mechanizm. Łącznie wyniki sugerują, że składniki odżywcze pochodzące zarówno ze źródeł roślinnych, jak i zwierzęcych mogą zapewniać uzupełniające się korzyści dla zdrowia układu odpornościowego.

Chociaż wyniki są obiecujące, naukowcy podkreślają, że prace są wciąż na wczesnym etapie. Większość ustaleń pochodzi z eksperymentów laboratoryjnych i badań na zwierzętach. W związku z tym konieczne będą badania kliniczne, aby określić, czy suplementy zeaksantyny mogą poprawić rokowania u pacjentów onkologicznych.

„Nasze odkrycia otwierają nowy obszar immunologii żywieniowej, który bada, jak określone składniki diety oddziałują na układ odpornościowy na poziomie molekularnym” – wskazał Chen. „Dzięki dalszym badaniom możemy odkryć naturalne związki, które sprawią, że dzisiejsze terapie przeciwnowotworowe będą skuteczniejsze i bardziej dostępne” - dodał.

Paweł Wernicki (PAP)

pmw/ bar/