Naukowcy badający niszczycielskie pożary w okolicach miasta Lāhainā na wyspie Maui w sierpniu 2023 roku porównali wskaźniki śmiertelności w czasie. Jak się okazało, liczba ofiar śmiertelnych była w tym miesiącu o dwie trzecie wyższa niż oczekiwano — i o 367 proc. wyższa w najbardziej intensywnym tygodniu pożaru. Tymczasowo pożary lasów stały się główną przyczyną zgonów na Maui. Zdaniem autorów, aby zapobiec ponownemu wystąpieniu takiej sytuacji, konieczne są poważne zmiany, od usuwania łatwopalnej roślinności inwazyjnej po poprawę gotowości na wypadek klęsk żywiołowych.

- Pożary lasów mogą powodować mierzalny wzrost śmiertelności w całej populacji, wykraczający poza oficjalne statystyki ofiar śmiertelnych – powiedziała Michelle Nakatsuka z Grossman School of Medicine, współautorka artykułu (DOI: 10.3389/fclim.2025.1611198). - Sugeruje to, że prawdziwe straty spowodowane pożarem w Lāhainie były jeszcze większe, niż wcześniej sądzono.

- Wskazuje to również na potrzebę strategii zapobiegawczych wykraczających poza reaktywną kontrolę pożarów lasów – dodała Nakatsuka. - Jako rdzenni Hawajczycy, współautorzy mają szczególną nadzieję, że strategie łagodzenia skutków pożarów lasów będą koncentrować się na perspektywie kānaka maoli (rdzennych mieszkańców Hawajów), w tym na przywracaniu tradycyjnych systemów agroekologicznych.

Ponieważ kryzys klimatyczny sprawia, że pożary lasów są coraz częstsze i bardziej niszczycielskie, pełne zrozumienie zakresu ich wpływu ma kluczowe znaczenie. Aby uwzględnić szeroki zakres możliwych zgonów przypisywanych pożarom, autorzy obliczyli wskaźnik nadwyżki zgonów ze wszystkich przyczyn: o ile więcej w danym okresie odnotowano zgonów niż oczekiwano. Przeszkolili model AI na podstawie danych demograficznych z hrabstwa Maui z okresu od sierpnia 2018 r. do lipca 2023 r. i wykluczyli zgony spowodowane przez COVID-19.

- Pożary lasów mogą powodować śmierć na wiele sposobów – powiedział dr Kekoa Taparra z UCLA, współautor pierwszego badania. - W tym przypadku ostatnie doniesienia sugerują, że wiele zgonów było spowodowanych bezpośrednim narażeniem, wdychaniem dymu i oparzeniami. Inne prawdopodobnie wynikały z zakłóceń w opiece zdrowotnej, jak brak dostępu do niezbędnych leków lub leczenia doraźnego. Pożary lasów mogą również zaostrzać istniejące wcześniej schorzenia.

W sierpniu 2023 r. zgłoszono o 82 zgony więcej niż oczekiwano: wskaźnik nadwyżki zgonów wyniósł 67 proc. W tygodniu rozpoczynającym się 19 sierpnia wskaźnik był o 367 proc. wyższy niż oczekiwano w porównaniu z poprzednimi latami. 80 proc. tych zgonów nie miało związku z sytuacją medyczną, co stanowi wzrost o 12 proc. w porównaniu z innymi miesiącami i sugeruje, że niektóre osoby nie dotarły do opieki medycznej z powodu pożarów. Jednocześnie odsetek zgonów z przyczyn pozamedycznych wzrósł z 68 do 80 proc.

Odsetek ten nieznacznie różni się od oficjalnej liczby zgonów wynoszącej 102, choć jest bardzo zbliżony do 88 zgonów związanych z pożarami zgłoszonych przez CDC w sierpniu 2023 r.

- Uważamy, że może to odzwierciedlać tymczasowy spadek liczby zgonów z innych przyczyn, takich jak wypadki samochodowe, w okresie pożarów, podobnie jak w przypadku pandemii COVID-19, kiedy liczba zgonów z przyczyn innych niż COVID-19 spadła w okresie lockdownów – powiedział Nakatsuka. - Możliwe również, że niektóre zgony nastąpiły po badanym przez nas okresie sierpniowym, na przykład z powodu pominiętych terapii lub zaostrzenia chorób przewlekłych.

Autorzy wskazują na pewne ograniczenia swojej analizy. Na przykład dane nie są wystarczająco szczegółowe geograficznie, aby określić, czy liczba ofiar śmiertelnych była szczególnie wysoka w samym Lāhaina.

- Nasze badanie obejmuje tylko krótki okres, więc nie możemy mówić o długoterminowym wpływie śmiertelności – wyjaśnił Nakatsuka. - Modele nadmiernej śmiertelności nie pozwalają również określić dokładnych przyczyn zgonów, a my nie mieliśmy dostępu do szczegółowych danych z aktów zgonu, takich jak raporty toksykologiczne czy wyniki sekcji zwłok. Mimo to uważamy, że tego typu analiza dostarcza istotnych informacji na temat szerszego wpływu katastrof takich jak pożar w Lāhaine na zdrowie.

Aby chronić Hawaje przed podobnymi tragediami w przyszłości, naukowcy apelują o lepsze przygotowanie na katastrofy i inwestycje w odbudowę rodzimych hawajskich roślin i systemów agroekologicznych, które zmniejszają prawdopodobieństwo wystąpienia niszczycielskich pożarów lasów w porównaniu ze współczesnymi monokulturami i inwazyjnymi gatunkami roślin.

- W krótkiej perspektywie niezwykle ważne jest, aby osoby narażone na pożary lasów otrzymały natychmiastową pomoc medyczną – wskazała Nakatsuka. - Szybka i dostępna pomoc doraźna może uratować życie.

- W dłuższej perspektywie chcielibyśmy, aby polityka zapobiegania pożarom lasów była bardziej zakorzeniona w wiedzy ekologicznej rdzennych Hawajczyków – powiedział Taparra. - Obejmuje to przywrócenie tradycyjnych systemów agroekologicznych, usunięcie suchych, nierodzimych traw, przywrócenie tradycyjnych, przedkolonialnych systemów wodnych oraz ulepszenie modelowania ryzyka pożarowego w celu lepszego ukierunkowania działań przygotowawczych.

Paweł Wernicki (PAP)

pmw/ zan/