Epigenetyka to dynamicznie rozwijająca się dziedzina nauki, która bada, jak czynniki środowiskowe, takie jak dieta, stres czy styl życia, wpływają na aktywność naszych genów, nie zmieniając samego DNA. W ostatnich latach zyskała popularność, stając się jednym z najczęściej przywoływanych pojęć w kontekście zdrowia, odżywiania i starzenia się. Niestety, coraz częściej jest też wykorzystywana jako chwyt marketingowy.

- Firmy wykorzystują ten termin jako szyld dla ofert, bardzo rzadko mających poparcie w badaniach naukowych. Szczególnie amerykański rynek, choć pewnie niedługo i do nas to dotrze, zalały suplementy diety, kosmetyki i pseudotesty, które mają rzekomo chronić lub mierzyć mechanizmy epigenetyczne. Są reklamowane jako narzędzia pozwalające żyć dłużej, zdrowiej i młodziej. Wystarczy przesłać próbkę śliny lub krwi, a firma odeśle wynik wraz z ofertą diety dopasowanej do „epigenetycznego wieku”. A wszystko to za kilkaset dolarów - powiedział PAP specjalista w dziedzinie epigenetyki klinicznej, dr hab. n. med. Tomasz Wojdacz, profesor Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie.

Jak dodał, ponieważ samo słowo brzmi naukowo, wzbudza zaufanie wielu osób. Jednak to zaufanie coraz częściej bywa wykorzystywane do robienia pieniędzy. - Na epigenetyce zaczęto robić interes. Problem jest jednak taki, że większość tych wszystkich produktów i tez, które za nimi stoją, nie ma pokrycia w badaniach naukowych. Nie bazują na dowodach, nie przeszły badań klinicznych, często nawet nie wiadomo, co właściwie zawierają - podkreślił.

Wyjaśnił, że tzw. zegary epigenetyczne istnieją i są przedmiotem intensywnych badań w instytucjach na całym świecie, ale na razie ich precyzja nie pozwala wyciągać wiarygodnych wniosków na poziomie jednostki. Ich sens opiera się na analizie dużych populacji, a nie pojedynczych osób. Tymczasem firmy reklamują je jako sposób na poznanie „prawdziwego wieku biologicznego” i sprzedają produkty, mające taki zegar cofnąć.

Według eksperta ten niepokojący trend tak szybko się rozrasta, ponieważ przekaz jest prosty i chwytliwy, a wiedza o epigenetyce w społeczeństwie wciąż jest znikoma. Z jednej strony pojawiają się realne przełomy, jak testy na wczesne wykrywanie nowotworów czy epigenetyczne badania predyspozycji do nowotworów piersi. Z drugiej - epigenetyka jest coraz częściej używana jako naukowy szyld dla produktów bez wartości.

W odpowiedzi na zalew dezinformacji trzy organizacje naukowe – europejska z siedzibą w Polsce (której prof. Wojdacz jest prezesem) International Society for Molecular and Clinical Epigenetics, amerykańska - Epigenetics Society i australijska The Australasian Epigenetics Alliance – zainicjowały wspólną kampanię na rzecz edukacji społeczeństwa i walki z nieuczciwym przekazem treści o epigenetyce.

W opublikowanym wspólnie oświadczeniu podkreśliły, że choć epigenetyka to ekscytująca dziedzina rewolucjonizująca współczesną medycynę, jej nazwa jest często błędnie rozumiana i wykorzystywana w mediach i marketingu.

„Ograniczona liczba rzetelnych informacji dostępnych dla opinii publicznej doprowadziła do rozpowszechniania się nienaukowych i potencjalnie niebezpiecznych przekonań” – ostrzegli sygnatariusze oświadczenia.

M.in. dlatego chcą przykuć uwagę mediów. - Jeśli o epigenetyce będzie mówić się coraz więcej, ale w sposób naukowy, opowiadając o badaniach i dowodach, ludzie będą mniej skłonni wierzyć nieetycznym graczom - powiedział prof. Wojdacz.

Obecnie brak przekazu naukowego sprawia, że lukę tę wykorzystują korporacje. - Ich pomysł polega na tym, żeby wszystko przesadnie uprościć. Każdy przecież słyszał, że zdrowy styl życia się opłaca, że palenie, brak ruchu i zła dieta mogą prowadzić do chorób. Firmy dodają do tego kilka naukowo brzmiących słów: „zepsute mechanizmy epigenetyczne” i mają gotowy marketing - powiedział prof. Wojdacz.

Przypomniał, że choć na zmiany epigenetyczne w organizmie rzeczywiście wpływa środowisko, a one same są odwracalne, a więc modyfikowalne, to cała ta gałąź wiedzy jest na razie na etapie badań naukowych. - Czyli rynek usług obiecujących cofnięcie zmian epigenetycznych dziś to po prostu naciąganie ludzi, choć badania naukowe wskazują, że może już w niedalekiej przyszłości będzie to możliwe - podsumował ekspert z PUM.

Katarzyna Czechowicz (PAP)

kap/ agt/ amac/