Polskie Towarzystwo Astronomiczne (PTA), które zrzesza zawodowych astronomów, wysłało list otwarty do Prezesa Rady Ministrów Donalda Tuska. Okazją jest Międzynarodowy Tydzień Ciemnego Nieba, który trwa od 21 do 28 kwietnia, a także niedawne działania w Sejmie. Kilka tygodni wcześniej z sejmowej Komisji ds. Petycji wysłano dezyderat do Prezesa Rady Ministrów, wskazujący na konieczność wprowadzenia zmian prawnych w ramach przeciwdziałania skutkom nadmiernego zanieczyszczenia sztucznym światłem.

Zanieczyszczenie światłem (zanieczyszczenie świetlne) nazywane jest w języku angielskim „light pollution”. Dotyczy wielu krajów na świecie, a szczególnie Europy. Terminem tym określa się niekontrolowaną i nadmierną emisję sztucznego światła w nocy.

Zanieczyszczenie sztucznym światłem w porze nocnej powoduje szereg negatywnych konsekwencji. W szczególności wpływa na zdrowie ludzi, rodzi bowiem problemy ze snem u części osób. Ma też zaburzający wpływ na funkcjonowanie roślin i zwierząt. Co więcej, wpływa także na stan środowiska wokół nas, bowiem w Polsce większość prądu elektrycznego pochodzi ze spalania węgla.

Kolejny argument jest natury finansowej. Źle skonstruowane oprawy lamp ulicznych powodują, że świecą one we wszystkich kierunkach (w tym bywa że i w górę w niebo) zamiast kierunkowo oświetlać daną ulicę czy plac. Powoduje to straty energii elektrycznej, a więc niepotrzebnie obciąża finansowo budżety miast i gmin. Nie wszędzie też jest konieczność świecenia przez całą noc na sto procent mocy lamp.

„Podkreślamy, że celem nie jest wyłączenie wszystkich źródeł światła, lecz oświetlanie poszczególnych obszarów w odpowiednio oszczędny sposób (kierunkowo)” – wyjaśnia PTA.

Z perspektywy swojej dziedziny – astronomii – Polskie Towarzystwo Astronomiczne wskazuje, iż coraz większe rozświetlenie nieba sztucznym światłem znacznie utrudnia prowadzenie badań kosmosu z powierzchni Ziemi. Być może warto rozważyć pewien rodzaj stref ochronnych wokół głównych obserwatoriów astronomicznych.

Powyższe argumenty Polskie Towarzystwo Astronomicznego zawarło w swoim liście do premiera. Osobny list otwarty wysłał też Light Pollution Think Tank (LPTT), który skupia organizacje z różnych dziedzin. LPTT wskazał dodatkowo, iż nadmiar światła elektrycznego nocą uznawany jest współcześnie za jedną z form zanieczyszczenia środowiska, również w ustawodawstwie wspólnotowym. Podkreślono też degradację nocnego krajobrazu naturalnego i kulturowego oraz utratę rozgwieżdżonego nieba jako elementu dziedzictwa kulturowego.

Polskie Towarzystwo Astronomiczne wskazało, iż z korespondencji z Ministerstwem Klimatu i Środowiska wynika, że ministerstwo rozumie problem i potrzebę wprowadzenia kompleksowych rozwiązań prawnych. Zwrócono też uwagę na działania Rzecznika Praw Obywatelskich w tej sprawie.

W swoim komunikacie PTA wspomniało także o wypowiedziach kandydatów na prezydenta, opublikowanych niedawno na łamach portalu internetowego Urania, którego PTA jest wydawcą, a dotyczące zagadnienia zanieczyszczenia świetlnego. Przykładowo Szymon Hołownia (obecnie Marszałek Sejmu) deklaruje w tej wypowiedzi stosowną inicjatywę ustawodawczą.

Próby ograniczenia problemu zanieczyszczenia światłem podejmowane są w różnych krajach na świecie. Przykładami z Europy mogą być Francja czy Chorwacja. Również na poziomie Unii Europejskiej problem ten został zauważony i rozpoczęto wstępne prace w trakcie prezydencji Hiszpanii w 2023 roku. Działają też organizacje międzynarodowe, takie jak DarkSky International. W różnych miejscach powstają parki ciemnego nieba (również w Polsce, np. Izerski Park Ciemnego Nieba). Działania globalne prowadzi też Międzynarodowa Unia Astronomiczna (IAU).

W Polsce regularnie organizowane są konferencje naukowe poświęcone zagadnieniu „light pollution”, a Centrum Badań Kosmicznych PAN wydało opracowanie pt. „Zanieczyszczenie światłem w Polsce. Raport 2023”.(PAP)

Nauka w Polsce

cza/ bar/