Piasek jest - dosłownie - podstawą rozwoju cywilizacji; kluczowym składnikiem betonu, asfaltu, szkła i elektroniki. Jest stosunkowo tani i łatwo go pozyskiwać.

W przeciwieństwie do wydobycia mineralnych surowców krytycznych lub górnictwa morskiego (obie te dziedziny są bacznie obserwowane pod kątem ich wpływu na środowisko) — konsekwencje wydobycia piasku i żwiru w środowisku morskim bywają jednak pomijane, choć ich wydobycie i pogłębianie osadów to druga (po połowach) najbardziej rozpowszechniona aktywność ludzi w rejonach przybrzeżnych. Istnienie tych zasobów zwykle traktuje się jako rzecz oczywistą.

Wydobycie piasku i żwiru na świecie wiązane jest jednocześnie z erozją strefy przybrzeżnej, niszczeniem siedlisk przyrodniczych, rozpowszechnianiem gatunków inwazyjnych i wpływem na łowiska. Wydobywanie tych zasobów może szkodzić organizmom morskim poprzez to, że przy okazji dochodzi do mętnienia wody i poruszania osadów, które mogą pokrywać łąki traw morskich czy koralowce.

Wydobycie piasku i żwiru zaburza funkcjonowanie dużych połaci dna morskiego. Prowadzi m.in. do fragmentacji siedlisk, zmian schematu działania fal i innych procesów, które mogą zaszkodzić morskiemu życiu.

"Ten rodzaj zasobu postrzegany jest zwykle jako bezwładny, dostępny materiał, ale tak naprawdę jest to zasadniczy zasób, który kształtuje ekosystemy przybrzeżne i morskie, chroni linię wybrzeża i pomaga istnieć ekosystemom, a także ludzkim gospodarstwom - mówi główna autorka badań (https://doi.org/10.1016/j.oneear.2025.101202), Aurora Torres z hiszpańskiego Uniwersytetu Alicante. - Ponieważ wydobycie piasku ma wiele wspólnego z erozją wybrzeża, adaptacją do zmian klimatu i utratą bioróżnorodności, włączenie tej kwestii do szerszego zakresu polityk środowiskowych — takich jak tworzenie obszarów ochrony morza, strategii dotyczących 'niebieskiego węgla' (chodzi o organiczny węgiel magazynowany przez zbiorowiska roślinne na wybrzeżach mórz - PAP), planów tworzenia odporności na zmiany klimatu czy strategicznego zarządzania zasobami naturalnymi — jest kluczowe, aby upewnić się, że nie jest to traktowane jako odrębna kwestia".

"Piasek to krytyczny zasób, który kształtuje świat naturalny i ten zbudowany przez człowieka" - dodaje współautor analiz, Jianguo "Jack" Liu z Michigan State University (Rachel Carson Chair in Sustainability). Jak podkreślił, wydobycie piasku jest złożonym wyzwaniem globalnym, którego konsekwencje w sposób kaskadowy dotyczą nie tylko miejsc bezpośredniego wydobycia, ale też innych terenów, np. szlaków transportu czy miejsc składowania piasku przed budową.

Problemy dotyczące wydobycia piasku i żwiru Torres i Liu poruszyli po raz pierwszy w 2017 roku na łamach "Science". Zaapelowali wówczas, aby - jeśli chodzi o globalne konsekwencje dla środowiska - wydobycie piasku traktować z taką samą uwagą, jak rybołówstwo, akwakultura czy turystyka.

Zalecają oni, aby "uczynić z wydobycia piasku coś dostrzegalnego". Kluczem może być skrupulatne gromadzenie danych, lepsze zarządzanie i bezpośrednie odwoływanie się do kwestii, które mogą budzić zastrzeżenia z punktu widzenia gospodarki czy ochrony środowiska. "Im bardziej wyraźny i zauważalny stanie się wpływ tego działania, tym trudniej będzie zignorować potrzebę odpowiedzialnego zarządzania" - mówi Torres.(PAP)

zan/ bar/