W Polsce, podobnie jak w innych krajach, umieralność wśród mężczyzn jest wyższa w porównaniu do kobiet. Skala tego zjawiska jest natomiast znacznie większa niż w większości krajów europejskich. Pod względem przeciętnego trwania życia mężczyzn Polska (73,4 roku) w 2023 r. zajmowała dopiero 28 miejsce spośród 34 krajów europejskich, uwzględnionych w analizie, wyprzedzając: kraje bałkańskie (Bułgarię, Serbię), kraje karpackie (Węgry, Rumunię) oraz kraje bałtyckie (Łotwę i Litwę). W przypadku kobiet Polska (81,1 roku) była o cztery pozycje wyżej w tym zestawieniu.

"Wyższa umieralność wśród mężczyzn w Polsce w porównaniu do kobiet występuje w niemal wszystkich grupach wiekowych" – piszą autorzy raportu pt. "Trwanie życia w 2023 r.". Główną przyczyną zgonów są choroby układu krążenia i choroby nowotworowe.

W 2023 r. przeciętne dalsze trwanie życia 15-latków wynosiło dla chłopca 60,1 roku, natomiast dla dziewczynki - 67,4 roku. W porównaniu z 1990 r. jest to o 7,0 roku więcej w przypadku chłopców i o 5,6 roku więcej w przypadku dziewcząt. Z kolei średnie dalsze trwanie życia 45-latkow wynosiło 31,9 roku dla mężczyzn i 38,1 roku dla kobiet, co w stosunku do 1990 r. oznacza wydłużenie przeciętnego trwania życia odpowiednio o 5,8 oraz 5,1 roku.

"Gdyby przez całe życie mężczyzny urodzonego w Polsce w 2023 r. warunki umieralności ludności nie ulegały żadnym zmianom, to dożyłby on przeciętnie prawie 75 lat" – wyliczyli eksperci.

Średnie dalsze trwanie życia dla mężczyzny w wieku 30 lat wynosi 45,7 roku, czyli przeciętnie dożyłby on wieku 75,7 roku – czyli o rok więcej niż chłopiec urodzony w 2023 r.

"Wyższa umieralność wśród mężczyzn w Polsce w porównaniu do kobiet występuje w niemal wszystkich grupach wiekowych" – piszą autorzy raportu pt. "Trwanie życia w 2023 r.". Główną przyczyną zgonów są choroby układu krążenia i choroby nowotworowe.

Eksperci podkreślają, że szanse dożycia kolejnych urodzin wzrastają wraz z wiekiem. Dla mężczyzny mającego ukończonych 60 lat przeciętne dalsze trwanie życia wynosi 19,6 roku, a więc średnio dożyłby 79,6 roku.

W 2023 r. przeciętne trwanie życia mężczyzn zamieszkałych w miastach wynosiło 75,0 roku i było o 0,8 roku dłuższe niż dla mężczyzn na wsi. W przypadku kobiet zamieszkałych w miastach trwanie życia wynosiło 81,9 roku i było o 0,1 roku krótsze niż dla kobiet na wsi. Różnica między kobietami a mężczyznami mieszkającymi w miastach wynosiła 7,0 roku (w 1991 r. – prawie 9; w 2001 – 7,8), natomiast na wsi – 7,9 roku (w 1991 r. – 9,7, w 2001 – 8,8).

Poziom umieralności w Polsce był bardzo wysoki bezpośrednio po drugiej wojnie światowej. W 1950 r. przeciętna długość trwania życia mężczyzn wynosiła nieco ponad 56 lat, natomiast kobiet prawie 62 lata. W latach 50. XX w. obserwowano szybki spadek poziomu umieralności, a tym samym - wyraźny wzrost trwania życia. Ta korzystna tendencja utrzymywała się również w następnym dziesięcioleciu, chociaż proces ten postępował znacznie wolniej. W okresie kolejnych 20 lat (lata 70. i 80.) średnia długość trwania życia mężczyzn prawie nie uległa zmianie – okresowo notowano nawet jej spadek – natomiast kobiet wzrosła zaledwie o 2 lata - przypomnieli statystycy.

Dekada lat 90. przyniosła zmianę tej niekorzystnej tendencji. W latach 1991-2019 przeciętne trwanie życia wydłużyło się dla mężczyzn o 8,2 roku, a dla kobiet o 6,7 roku. W 2019 r. w Polsce mężczyźni żyli średnio o 18 lat dłużej niż w połowie ubiegłego stulecia, natomiast kobiety - o 20 lat dłużej.

"Notowane w latach 50. wydłużanie się przeciętnego trwania życia mężczyzn w starszym wieku uległo zahamowaniu w latach 60. Ponowny jego wzrost rejestrowano dopiero od połowy lat 80. Tym samym, w latach 1960-2019, dalsze trwanie życia 60-latka wydłużyło się o 3,4 roku (do 19,3 roku). Wśród kobiet w tym wieku notowano stały wzrost długości oczekiwanego trwania życia. Dalsze trwanie życia 60-letniej kobiety wydłużyło się w omawianym okresie o 5,5 roku (do 24,2 roku)" – napisano w raporcie.

Eksperci przypomnieli, że na skutek pandemii COVID-19 i związanej z nią zwiększonej liczby zgonów trwanie życia w latach 2020 i 2021 r., uległo znacznemu skróceniu w porównaniu do 2019 r. o 2,3 roku w przypadku mężczyzn oraz o 2,1 roku w przypadku kobiet.

"Ta niekorzystna tendencja uległa odwróceniu w 2022 r. i trwanie życia ponownie wzrosło (w porównaniu do 2021 r. o 1,7 roku dla mężczyzn i 1,4 dla kobiet), jednak dla obu płci było wciąż niższe o 0,7 roku niż w 2019 r." – czytamy w raporcie.

W 2023 r. odnotowano kolejny wzrost trwania życia (do 74,7 roku dla mężczyzn i 82 lat dla kobiet). Jego wartość była zatem wyższa niż przed pandemią COVID-19, jak również najwyższą odnotowaną w historii Polski.

Przeciętne trwanie życia jest kluczową miarą oceny zdrowia populacji. Prognozy publikowane przez Eurostat i ONZ oparte o analizy zmian zachodzących na świecie przewidują, że przeciętne trwanie życia będzie wzrastało w większości krajów świata, w tym w Polsce.

"Jedną z kluczowych przyczyn tego zjawiska było osiągnięcie istotnych postępów w zakresie profilaktyki i ochrony zdrowia. Szczególnie ważnym czynnikiem był również spadek wskaźnika umieralności niemowląt, który ma miejsce w przeważającej liczbie państw świata (również w Polsce)" – wyjaśnili eksperci.

Cały raport jest dostępny na stronie GUS. (PAP)

Urszula Kaczorowska

uka/ zan/