Tłumiąca głód dzięki oddziaływaniu na mózg cząsteczka lac-phe została odkryta przez badaczy ze Stanford Medicine w 2022 roku. Powstaje z połączenia z mleczanu – produktu ubocznego zmęczenia mięśni – i aminokwasu zwanego fenyloalaniną. Jest wytwarzana w organizmie po intensywnym wysiłku fizycznym i powoduje, że ludzie, myszy, a nawet konie wyścigowe czują mniejszy głód natychmiast po intensywnym treningu.

Nowe badania przeprowadzone na myszach i ludziach przez naukowców ze Stanford oraz Harvard Medical School wykazały, że za umiarkowaną utratę wagi spowodowaną przyjmowaniem często stosowanego leku przeciwcukrzycowego - metforminy, odpowiedzialna jest właśnie cząsteczka lac-phe.

Odkrycie to jeszcze bardziej potwierdza kluczową rolę lac-phe jeśli chodzi o metabolizm, ćwiczenia fizyczne i apetyt. Wyniki tych badań mogą utorować drogę nowej klasie leków odchudzających.

"Do tej pory nie było jasne, w jaki sposób metformina przepisana w celu kontrolowania poziomu cukru we krwi wpływa również na utratę wagi" – powiedział kierujący badaniami (https://doi.org/10.1038/s42255-024-01018-7) dr Jonathan Long. - "Teraz wiemy, że działa w ten sam sposób, co energiczne ćwiczenia, aby zmniejszyć głód. Zrozumienie, w jaki sposób te ścieżki są kontrolowane, może prowadzić do realnych strategii obniżania masy ciała i poprawy zdrowia milionów ludzi".

W ciągu pierwszego roku od rozpoczęcia leczenia metforminą wiele osób chorych na cukrzycę traci około 2–3 proc. masy ciała. To niewiele w porównaniu z 15 i więcej proc. u przyjmujących leki semaglutydowe, takie jak Ozempic i Wegovy. Jednak odkrycia, które doprowadziły do powstania tych leków, również opierały się na obserwacjach stosunkowo niewielkiej, ale powtarzalnej utraty masy ciała u osób przyjmujących leki pierwszej generacji.

"Istnieje ścisły związek pomiędzy produkcją lac-phe a wytwarzaniem mleczanu" – powiedział Long. - "Kiedy zrozumieliśmy tę zależność, zaczęliśmy myśleć o innych aspektach metabolizmu mleczanu".

Metformina była oczywistym kandydatem, ponieważ pobudza rozkład glukozy (w ten sposób zmniejszając poziom cukru we krwi) i może powodować wytwarzanie mleczanu. Jak wykazały eksperymenty, otyłe myszy laboratoryjne, którym podano metforminę, miały podwyższony poziom lac-phe we krwi. W ciągu dziewięciodniowego eksperymentu jadły mniej niż grupa kontrolna i straciły na wadze średnio 2 gramy.

Long i jego współpracownicy przeanalizowali także przechowywane próbki osocza krwi od osób chorych na cukrzycę typu 2 przed i 12 tygodni po rozpoczęciu przyjmowania metforminy w celu kontrolowania poziomu cukru we krwi. Zaobserwowali znaczny wzrost poziomu lac-phe po metforminie w porównaniu z poziomem przed leczeniem.

Wreszcie u 79 uczestników dużego, wieloetnicznego badania dotyczącego miażdżycy, którzy jednocześnie przyjmowali metforminę, stwierdzono znacznie wyższy poziom lac-phe krążącego we krwi w porównaniu z osobami, które nie przyjmowały tego leku.

"Fajnie było potwierdzić nasze przeczucia eksperymentalnie" – wskazał Long. - "Wielkość wpływu metforminy na produkcję lac-phe u myszy była taka sama lub większa niż to, co obserwowaliśmy wcześniej podczas ćwiczeń. Jeśli podasz myszom metforminę w ilościach porównywalnych do tych, które przepisujemy ludziom, poziom lac-phe osiągnie najwyższy poziom i pozostanie wysoki przez wiele godzin".

Dalsze badania wykazały, że lac-phe jest wytwarzany u zwierząt przez komórki nabłonka jelit; blokowanie zdolności myszy do wytwarzania lac-phe usunęło obserwowane wcześniej tłumienie apetytu i utratę wagi.

Wreszcie analiza statystyczna osób biorących udział w badaniu dotyczącym miażdżycy, które straciły na wadze w ciągu kilkuletniego badania i okresu obserwacji, wykazała znaczący związek pomiędzy stosowaniem metforminy, wytwarzaniem lac-phe i utratą masy ciała.

"Fakt, że metformina i ćwiczenia wpływają na masę ciała w ten sam sposób, jest zarówno dziwny, jak i interesujący" – powiedział Long. - "A zaangażowanie komórek nabłonka jelitowego sugeruje warstwę komunikacji jelitowo-mózgową, która zasługuje na dalsze badania. Czy w grę wchodzą inne sygnały?" .

Jak podkreślił badacz, podczas gdy leki semaglutydowe wstrzykiwane są do krwioobiegu, metformina jest lekiem doustnym przepisywanym już milionom ludzi. Być może uda się stworzyć skuteczne doustne środki nowej generacji normalizujące poziom cholesterolu, ciśnienie krwi czy ułatwiające odchudzanie. (PAP)

Paweł Wernicki

pmw/ zan/