Niektóre obszary mózgu kurczą się w czasie ciąży i znów powiększają po porodzie

Wcześniejsze badania z udziałem niewielkiej liczby uczestników wykazały, że ciąża zmienia strukturę i organizację niektórych sieci neuronowych w mózgu.

Aby dokładniej zbadać sprawę, Susan Carmona i jej współpracownicy z Hospital General Universitario Gregorio Marañón w Madrycie przeskanowali mózgi 110 matek, które urodziły dziecko po raz pierwszy. Badanie wykonano w trzecim trymestrze ciąży i ponownie w ciągu miesiąca po porodzie. Zeskanowano także mózgi 34 kobiet, które nigdy nie miały dzieci.

Jak podkreśliła autorka badań, ciąża to prawdopodobnie najbardziej intensywne wydarzenie hormonalne, przez które może przejść człowiek. Można zatem zakładać, że mózg zmienia się w czasie ciąży.

Obrazowanie mózgu wykazało znaczące zmiany w korze mózgowej, czyli zewnętrznym obszarze mózgu, zarówno podczas ciąży, jak i po jej zakończeniu. Kora mózgowa u kobiet w ciąży była średnio o 2,5 proc. cieńsza i o miała o 4,6 proc. mniejszą objętość w porównaniu z kobietami, które nie miały dzieci. Jednak większość tych zmian ulegała odwróceniu po porodzie.

Jedynymi strukturami neurologicznymi, które po porodzie nie powróciły do dawnego stanu okazały się sieć trybu domyślnego (DMN) oraz sieć czołowo-ciemieniowa. Regiony należące do tych sieci były co najmniej o 2 proc. cieńsze i o prawie 3,6 proc. mniejsze objętościowo w przypadku młodych matek w porównaniu z kobietami, które nie miały dzieci.

Sieć trybu domyślnego ma kluczowe znaczenie dla autopercepcji (obserwowanie i rozpoznawanie własnych stanów i cech) oraz interakcji społecznych. Natomiast sieć czołowo-ciemieniowa ma duże znaczenie dla funkcji wykonawczych, takich jak planowanie i wykonywanie zadań. Choć potrzeba więcej danych, aby wyjaśnić, dlaczego ciąża zmienia akurat dwie wymienione sieci, według powszechnie akceptowanej hipotezy zmiany te pomagają przygotować się do rodzicielstwa.

Zmniejszanie grubości kory mózgowej występuje również w okresie dojrzewania. Mózg pozbywa się wówczas nadmiaru nieprzydatnych połączeń pomiędzy komórkami – zachowywane i udoskonalane są te, które pozwalają zaadaptować się do życia w określonym środowisku. To proces nazywany „przycinaniem synaptycznym”.

Autorzy badań (DOI: https://doi.org/10.1038/s41593-023-01513-2) przypuszczają, że „przycinanie” związane z ciążą ma zwiększyć empatię i ułatwić opiekę nad dzieckiem.

To, że większość zmian w korze mózgowej ulega odwróceniu po porodzie, sugeruje, że w grę wchodzi także inny, bardziej dynamiczny mechanizm. Zdaniem Carmony może chodzić o uogólniony spadek liczby komórek mikrogleju, czyli komórek odpornościowych mózgu. Jak wskazała autorka, cały układ odpornościowy musi się przystosować, aby umożliwić zajście w ciążę, a mikroglej dość szybko zmienia kształt i liczbę komórek.

Jak zaznaczyła Carmona, nowe odkrycia mogą również pomóc lepiej zrozumieć schorzenia neurologiczne i psychiczne związane z ciążą, takie jak depresja poporodowa.(PAP)

Paweł Wernicki

pmw/ agt/