Prof. Krzysztof Pachucki laureatem Nagrody FNP

Nagroda została przyznana w obszarze w obszarze nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich za precyzyjne kwantowo-elektrodynamiczne obliczenia spektroskopowych parametrów lekkich atomów i cząsteczek.

Stała fizyczna to występująca we wzorach fizycznych wielkość o niezmiennej wartości, stanowiąca podstawę ilościowego opisu zjawisk fizycznych. Stałe fizyczne uniwersalne mają fundamentalne znaczenie dla całej fizyki, a ich wartość określa zachowanie się ciał w bardzo wielu różnych działach - w optyce, mechanice, termodynamice.

Polski uczony we współpracy z fizykami doświadczalnymi, w tym z noblistą, prof. Theodorem Hänschem, doprowadził do najbardziej precyzyjnego określenia podstawowych stałych natury. Rozwiązał też skomplikowane teoretyczne problemy związane z określeniem widm różnych jonów i cząsteczek, takich jak: pozytronium, mionium, wodór mionowy, atom helu i cząsteczka wodoru. Noblista Steven Weinberg, jeden z twórców Modelu Standardowego fizyki, uwzględnił naukowe osiągnięcia Polaka w swoim podręczniku kwantowej teorii pola.

Już w trakcie studiów doktoranckich prof. Krzysztof Pachucki opracował nową metodę obliczania efektów elektrodynamki kwantowej wyższego rzędu poprzez nowatorski podział skal energii. Obliczenia te stały się przyczynkiem do stworzenia bardzo popularnej obecnie poddziedziny badań, jaką jest nierelatywistyczna elektrodynamika kwantowa. Uczony dokonał przełomu w teorii przesunięcia Lamba, czyli niewielkiego rozszczepienia najniższego poziomu wzbudzonego atomu wodoru, mającego podstawowe znaczenie w rozwoju elektrodynamiki kwantowej (QED).

W opinii członków Rady Fundacji, która dokonuje wyboru laureatów na podstawie opinii niezależnych recenzentów i ekspertów (głównie z zagranicy), prace prof. Pachuckiego zainspirowały do obliczeń liczne grupy naukowców na całym świecie oraz dały impuls eksperymentalistom do przeprowadzenia precyzyjnych pomiarów widm układów atomowych i zapewniły interpretację tych pomiarów. Tak powstały najbardziej precyzyjne testy elektrodynamiki kwantowej. Obliczenia profesora pozwoliły na wyznaczenie promieni ładunkowych lekkich jąder atomowych, w tym promienia protonu, co jest obecnie jednym z najbardziej krytycznych testów uniwersalności oddziaływań fundamentalnych.

Według ekspertów FNP oceniających dorobek badacza, teoria prof. Krzysztofa Pachuckiego może w przyszłości prowadzić do odrzucenia lub potwierdzenia "piątej siły" w fizyce. Naukowcy od lat poszukują piątej siły natury - kolejnego oddziaływania podstawowego, tuż obok oddziaływania grawitacyjnego, elektromagnetycznego, słabego i silnego.

***

Prof. Krzysztof Pachucki ukończył fizykę na Uniwersytecie Warszawskim. Po obronie rozprawy doktorskiej w Instytucie Fizyki PAN, za którą otrzymał nagrodę III Wydziału PAN, wyjechał na trzyletni staż podoktorski do Instytutu Maxa-Plancka w Niemczech. Wrócił na swoją uczelnię macierzystą, gdzie uzyskał habilitację wyróżnioną Nagrodą Premiera. W 1999 r. otrzymał tytuł naukowy profesora. Pracuje naukowo i wykłada na Uniwersytecie Warszawskim. W 2005 r. został wyróżniony członkostwem Amerykańskiego Towarzystwa Fizycznego. Pełni też funkcję współprzewodniczącego CODATA Task Group on Fundamental Physical Constants. Zdobywał liczne prestiżowe granty, w tym NIST Precision Measurement Grant, zaś w 2011 r. odebrał nagrodę im. Marii Skłodowskiej-Curie przyznawaną przez PAN.

Opublikował wiele prac teoretycznych jako jedyny autor, a w publikacjach współautorskich był czołowym teoretykiem. Jego 180 artykułów naukowych cytowano łącznie ponad 5700 razy, zaś każdego roku jego artykuły są cytowane około 500 razy.

PAP – Nauka w Polsce, Karolina Duszczyk

kol/ zan/