Interpretacji archiwalnych zapisów podjęli się dr Marcin Jarząbek z Instytutu Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Joanna Urbanek z Domu Historii Europejskiej w Brukseli, która przygotowuje doktorat w Instytucie Historycznym UW. Na swoje badania otrzymali grant Narodowego Centrum Nauki.

Badacze wybiorą do analizy dokumenty dotyczące leczenia i terapii psychiatrycznych ofiar oraz literaturę medyczną. Opiszą też relacje i wspomnienia zbierane szczególnie przez muzea w dawnych obozach koncentracyjnych, wydane książki wspomnieniowe czy nagrania historii mówionej. Będą szukali znaczeń, jakie nadawali wojennym doświadczeniom zarówno sami ludzie, jak i instytucje medyczne, politycy i historycy.

Jak podkreśla dr Jarząbek, w opowieściach wojna jest przeżywana i opowiadana od nowa. Żołnierze dotknięci przez stres pola walki, byli więźniowie obozów koncentracyjnych cierpiący na syndrom poobozowy, ofiary Gułagu, ocalali z Zagłady - przez swoje powojenne życie zmagali się z psychicznymi skutkami tych historycznych wydarzeń.

Syndrom obozu koncentracyjnego (zwany syndromem KZ) to zespół zaburzeń psychicznych, na które cierpieli byli więźniowie obozów koncentracyjnych, a czasem ich dzieci i członkowie rodzin. Dotknięci nim ludzie mieli trudności z przystosowaniem się do życia w społeczeństwie wynikają z poczucia lęku, niepokoju, problemów ze snem, koszmarów i fobii. U wielu skutki stresu wojennego objawiały się zmęczeniem, osłabieniem, drażliwością, wybuchowością, smutkiem i przygnębieniem. Często owocowały zbieractwem i gromadzeniem żywności, stałym poczuciem zagrożenia.

"Projekt łączy doświadczenia obydwu wojen, by wskazać podobieństwa oraz różnice między nimi. W społecznych ramach pamięci przywoływano traumy obu konfliktów. Zamierzamy zbadać zarówno relacje żołnierskie, jak i wspomnienia osób cywilnych" - mówi dr Jarząbek.

Dr Jarząbek i doktorantka Joanna Urbanek opiszą też, jak lekarze i psychologowie rozumieli wpływ wojny na psychikę człowieka. Badacze uwzględnią zmieniające się w Polsce tło społeczno-polityczne. To zaś – z perspektywy dzisiejszej wiedzy historycznej i psychologicznej – pozwoli postawić wnioski o tym, jak na poziomie indywidualnym oraz zbiorowym radzono sobie w XX-wiecznej Polsce z wpływem przeżyć wojennych na człowieka.

Ich zdaniem obie wojny miały głęboki wpływ na życie osób przez nie doświadczonych, lecz ten wpływ był odmiennie diagnozowany i interpretowany. Badacze zamierzają korzystać zarówno z psychologicznych, jak i medycznych ustaleń dotyczących traum wojennych i zespołu stresu pourazowego. Zajmą się też wpływem pamięci zbiorowej na wspomnienia poszczególnych osób i spróbują ustalić czy polskie podejście do urazów wojennych różni się od innych krajów europejskich.

Wyniki swojej pracy historycy zaprezentują w formie publikacji w czasopismach naukowych, referatów konferencyjnych. Planują również napisanie książki, która zbierze najważniejsze wnioski z badań.

PAP - Nauka w Polsce, Karolina Duszczyk

kol/ agt/