Planetarne mgławice powstają wokół niektórych gwiazd, które kończąc życie jako tzw. białe karły, odrzucają w przestrzeń swoją gazową powłokę, zapadają się, ekstremalnie rozgrzewają i pobudzają gaz do świecenia.

Takie obłoki są astronomom dobrze znane z okolic naszego Układu Słonecznego, np. mgławica Helisy położona w odległości 650 lat świetlnych od Ziemi.

Tego typu obłok w innej, najbliższej galaktyce (Andromedy) wydawałby się aż 15 milionów razy ciemniejszy, lecz mimo to obserwowano już tego typu obiekty w stosunkowo bliskich galaktykach.

Teraz naukowcy z Instytutu Astrofizycznego im. Leibniza w Poczdamie użyli Bardzo Dużego Teleskopu (Very Large Telescope) w Chile, aby zajrzeć w głąb galaktyki NGC 474 odległej aż 110 mln lat świetlnych od Ziemi.

Znana jest ona z pierścieniowej struktury, którą utworzyła w czasie kolizji z innymi, mniejszymi galaktykami.

Ze względu na dystans jej planetarne obłoki wydają się aż 30 mld ciemniejsze niż mgławica Helisy.

Very Large Telescope powstał jednak z myślą o obserwacjach słabo widocznych obiektów aż na skraju obserwowalnego wszechświata.

Nowe instrumenty oraz analizujące obraz nowoczesne algorytmy komputerowe pozwoliły na zaobserwowanie 15 obłoków w NGC 474.

Dokonanie może nie tylko zaspokoić ciekawość astronomów. Planetarne obłoki mają bowiem cechy tzw. standardowej świecy - obiektu, którego jasność jest dobrze określona. Kiedy porówna się tę jasność do obserwowanej, można obliczyć odległość od takiego zjawiska.

Z kolei precyzyjne określenie dystansu do dalekich galaktyk może pozwolić na dokładniejsze obliczenie tempa ich oddalania się, a dzięki temu - stałej Hubble’a mówiącej o tempie rozszerzania się wszechświata.

Więcej informacji na stronach:

https://www.aip.de/en/news/needle-in-a-haystack-planetary-nebulae-in-distant-galaxies/

https://iopscience.iop.org/article/10.3847/1538-4357/ac02ca (PAP)

Autor: Marek Matacz

mat/ agt/