Zabytek odkrył na staroruskim grodzisku w Podhorcach w 1881 r. krakowski archeolog T. Ziemięcki. To dzisiejszy obwód lwowski na Ukrainie.

„Współcześnie przedmiot ten należy określić, jako glinianą i pokrytą szkliwem pisankę-grzechotkę. Pisanki takie wytwarzano na Rusi w XI-XIII w., być może jako produkt uboczny przy produkcji płytek na podłogi cerkiewne” – wyjaśnia Radosław Liwoch, kurator wystawy.

Prezentowany zabytek był najprawdopodobniej zabawką, która miała też pełnić rolę magiczną – jaja przynoszącego szczęście i dostatek oraz grzechotki odstraszającej dźwiękiem zło. Podobne przedmioty znajdowane są nie tylko na Białorusi i Ukrainie oraz w Rosji, ale też w krajach sąsiednich – od Szwecji po Bułgarię. Zbliżoną pisankę odkryto również w Krakowie.

Jak wyjaśnia kurator wystawy, niegdyś wierzono, że jaja są źródłem życiodajnej mocy oraz środkiem oczyszczającym i chroniącym przed złem. Wykorzystywano je w działaniach paramedycznych – przy leczeniu postrzału, przestrachu i zawiania.

„Toczone po grzbietach zwierząt domowych miały sprawić, że staną się one krągłe, rozrzucone zaś w czasie pierwszej wiosennej orki po polu przynieść miały urodzaj. Zamurowywano je w fundamentach, aby chroniły dom od nieszczęść” – mówi muzealnik.

Kościół uznaje zdobione jaja jako składnik święconki spożywanej na pamiątkę zmartwychwstałego Chrystusa. Jednak, zdaniem kuratora wystawy, nasuwa się przypuszczenie, że wcześniej miały one związek z kultem zmarłych. Jak przekonuje, śladem tego jest zwyczaj zanoszenia pisanek na groby bliskich przez prawosławnych z okolic Białegostoku, Hajnówki i Siemiatycz. Ludowa wiara w cudowną moc poświęconych przedmiotów sprawiała, że skorupki wieszano w ogrodach, aby chroniły dom przed czarami, rozrzucano i zakopywano, aby odpędzały szkodniki, całe zaś pisanki przechowywano za obrazem lub na oknie dla ochrony od piorunów i pożaru.

Muzeum Archeologiczne w Krakowie mieści się przy ul. Senackiej 3. Wystawa będzie czynna do końca kwietnia.

PAP - Nauka w Polsce

szz/ agt/