Dawniej w Europie i Azji jelenie były bardziej zróżnicowane genetycznie

Międzynarodowy zespół pod jej kierunkiem przeanalizował ponad 500 sekwencji mitochondrialnego DNA (mtDNA), w tym prawie 200 sekwencji starożytnego DNA pozyskanego z prób jeleni pochodzących z obszaru Europy i Azji, datowanych na okres ostatnich 50 tysięcy lat, czyli od późnego plejstocenu do czasów współczesnych.

„Wykazano, że w przeszłości występowało więcej kladów (grup organizmów pochodzących od wspólnego przodka – PAP) mtDNA jeleni niż obecnie. Wśród nich wykryto kilka wariantów mtDNA pośrednich między jeleniem szlachetnym i jego siostrzanym gatunkiem – jeleniem wapiti zamieszkującymi obecnie tylko Azję i Amerykę Północną” – wyjaśniła badaczka w informacji przesłanej PAP.

Dodała, że na podstawie uzyskanych danych molekularnych i dat radiowęglowych analizowanych prób obliczono, że czas rozdzielenia się tych dwóch gatunków jeleni nastąpił około 400 tysięcy lat temu i był 3-4 krotnie młodszy niż czas obliczony przez innych badaczy. „Mimo że naukowcy nie są zgodni, kiedy dokładnie miało miejsce rozdzielenie tych dwóch gatunków, wiek obliczony przez zespół dr hab. Niedziałkowskiej jest zgodny z okresem, na jaki szacowany jest wiek pierwszych znalezionych szczątków jeleni szlachetnych w Europie” – podano.

Przeprowadzone badania pozwoliły również ustalić, że przed okresem maksimum ostatniego zlodowacenia (26-19 tys. lat temu), zasięgi jeleni szlachetnych i jeleni wapiti nakładały się – obydwa te gatunki występowały w tym samym czasie na obszarze od Uralu do Europy Wschodniej.

„Po okresie maksimum ostatniego zlodowacenia jelenie wapiti zniknęły z obszaru Europy, co prawdopodobnie miało związek z ocieplaniem klimatu w okresie postglacjalnym i holocenie. Również jeden z kladów jelenia szlachetnego, występujący na obszarze od Uralu do obecnej południowej Polski, prawdopodobnie wyginął pod koniec plejstocenu, ponieważ nie odnotowano już jego obecności w okresie postglacjalnym i w holocenie” – wskazała Niedziałkowska.

Przypomniała jednocześnie, że współcześnie zróżnicowanie genetyczne jeleni szlachetnych występujących w Europie jest dobrze poznane. Jak podała, obecnie na naszym kontynencie dominują dwa klady genetyczne mitochondrialnego DNA (mtDNA) tego gatunku: klad A zamieszkujący znaczne obszary Europy zachodniej, centralnej i północnej i klad C występujący głównie w Europie południowej i wschodniej. Zasięg pozostałych kladów B, D i E jest ograniczony tylko do niewielkich obszarów w południowej i wschodniej części kontynentu

W swych analizach badacze wykazali, że zasięg i różnorodność genetyczna pozostałych kladów, zarówno jeleni szlachetnych, jak i jeleni wapiti, uległy zmianie w okresie postglacjalnym.

Przykładowo, wraz z ustępowaniem lodowca i w pierwszej kolejności uwalnianiem obszarów pokrytych lądolodem w Europie zachodniej i północno-zachodniej (…) nastąpiła ekspansja kladu A. „Jego zasięg przed okresem maksimum ostatniego zlodowacenia obejmował tylko Europę zachodnią, a obecnie klad ten zamieszkuje większą część kontynentu – od Hiszpanii na południowym zachodzie, po Skandynawię na północy i Białoruś na wschodzie” – podkreśliła Niedziałkowska.

Jak wskazała badaczka, zasięg występowania jeleni szlachetnych w okresie postglacjalnym i w holocenie zwiększał się niemal w całej Europie, z wyjątkiem obszarów położonych w najbardziej wschodnich częściach jego zasięgu tzn. po okresie maksimum ostatniego zlodowacenia jelenie szlachetne nie występowały już na Uralu, a ok. 5 tysięcy lat temu populacja tego gatunku zaczęła wymierać także w Europie wschodniej. Obecnie granica wschodniego ciągłego zasięgu jelenia szlachetnego przebiega przez obszar zachodniej części Rosji.

Również rozmieszczenie jeleni wapiti uległo zmianie w okresie postglacjalnym i w holocenie, a współcześnie, prawdopodobnie w związku z ocieplaniem się klimatu, jeleń wapiti zwiększa swój zasięg na północ na obszarze wschodniej Syberii.

Wyniki badań opublikowane zostały w „Zoological Journal of the Linnean Society”.

PAP – Nauka w Polsce

akp/ ekr/