Archeolog: skanowanie 3D sprawdza się do analiz śladów użytkowania na artefaktach

W ramach projektu "TraseoSkan3D" zeskanował on liczący 3 tys. miecz z epoki brązu. Chciał sprawdzić możliwość i przydatność nowych technologii do analiz traseologicznych.

Nauka, którą zajmuje się Dawid Sych - traseologia - polega na analizowaniu śladów pozostawionych na wytworach pradziejowych w trakcie ich wytwarzania czy użytkowania. Chodzi zarówno o przedmioty niemetalowe, jak i te z metali. Badania te dają odpowiedź na pytanie, czy i jak dany przedmiot był używany.

W ramach swoich badań Dawid Sych zeskanował miecz z epoki brązu, sprzed ok. 3 tys. lat, znaleziony w miejscowości Strzelniki w woj. opolskim (i użyczony na potrzeby badań przez Muzeum Górnośląskie w Bytomiu). Skany wykonała firma The Farm 51 z Gliwic, która specjalizuje się w nowoczesnych rozwiązaniach graficznych, m.in. w tworzeniu gier wideo czy projektów z wykorzystaniem tzw. wirtualnej rzeczywistości.

Jak tłumaczył Sych, skan został wykonany przy użyciu dwóch technik: fotogrametrii i światłem strukturalnym.

"Pierwsza polega na wykonaniu kilkuset zdjęć zabytku w różnych ujęciach, a następnie złożeniu ich w programie graficznym w trójwymiarowy model. Druga zakłada użycie specjalnego ręcznego skanera 3D. Największych problemów przysporzyło +złożenie+ wąskich krawędzi ostrza miecza, ale ostatecznie się to udało - w tym przypadku technika skanowania światłem strukturalnym okazała się lepsza od fotogrametrii" – podkreślił badacz.

W ramach drugiego etapu (w Muzeum Śląskim) ze śladów produkcji i użytkowania widocznych na mieczu, przy pomocy specjalistycznego mikroskopu cyfrowego, wykonano zdjęcia mikroskopowe i skany 3D. Na miejscu zrobiono serię zdjęć detali, w 35-krotnym powiększeniu.

Później trójwymiarowy skan miecza ze Strzelnik został przeniesiony na serwery serwisu Sketchfab, gdzie dołożono zdjęcia mikroskopowe. Model 3D można obejrzeć pod linkiem: https://sketchfab.com/models/a7186f7a9c7e486b9047bae56a95cc1c

Z efektów końcowych badacz jest zadowolony. "Mini-projekt +TraseoSkan3D+ wykazał, że technologia skanowania 3D, w połączeniu ze zdjęciami mikroskopowymi, doskonale sprawdza się nie tylko do dokumentacji całych zabytków, ale także analizy śladów produkcji i użytkowania widocznych na pradziejowych przedmiotach wykonanych z metalu. A dzięki serwisom, takim jak przywołany powyżej Sketchfab, może być wykorzystywana zarówno w celach ekspozycyjnych, jak i edukacyjnych" – podkreślił Sych.

I choć sam miecz został już wcześniej zbadany przez naukowca za pomocą przenośnego mikroskopu cyfrowego, to analiza traseologiczna na podstawie skanu wykazała, że śladów produkcji i użytkowania na tym mieczu jest o wiele więcej, niż wcześniej zaobserwowano.

Na podstawie tych doświadczeń Sych chce rozpocząć w przyszłym roku tworzenie całej wirtualnej bazy takich analiz. "Jak dotąd nie stworzono bowiem żadnej wirtualnej bazy danych z wynikami analiz traseologicznych przeprowadzonych na brązach. Chciałbym się tym w przyszłości zająć" – wyjaśnił.

Dodał, że dzięki takiej internetowej bazie otwarty dostęp do skanów i zdjęć mikroskopowych za pomocą komputera czy smartfona pozwoliłby na prowadzenie własnych analiz tym odbiorcom, dla których wgląd do udostępnionych w ten sposób zabytków byłby w innym wypadku utrudniony lub wręcz niemożliwy. Dałoby to też możliwość badania artefaktów bez konieczności ich ciągłego eksploatowania.

Inną korzyścią byłaby możliwość tworzenia wirtualnych kolekcji zabytków oraz ich dokładnych kopii – zarówno wykonanych z tworzyw sztucznych, jak i metalu – przy pomocy drukarek 3D, na potrzeby wystawiennicze lub do celów edukacyjnych.

Projekt "TraseoSkan3D" sfinansowany został ze środków Górnośląskiego Oddziału Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich przy współpracy Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, firmy The Farm 51 i Muzeum Śląskiego w Katowicach. (PAP)

autor: Agnieszka Kliks-Pudlik

edytor: Anna Ślązak

akp/ zan/