Historia muzułmańskiej Hiszpanii w nowym ujęciu
Nie "zderzenie cywilizacji" - muzułmańskiej z chrześcijańską - ale współegzystencja, która doprowadziła do powstania wyrafinowanej kultury. W ten sposób Brian A. Catlos prezentuje w książce "Królestwa wiary" historię obecności muzułmanów na Półwyspie Iberyjskim od VIII do XVII w.
Dla mieszkańców Środkowej i Wschodniej Europy obecność muzułmanów na Półwyspie Iberyjskim przez kilkaset lat, począwszy od VIII w., nie jest tematem zbyt znanym i oczywistym. Tymczasem inwazja arabska spowodowała, że najeźdźcy poprzez swoją obecność na krańcach europejskiego kontynentu silnie wpłynęli na losy Zachodniej Europy.
Kanadyjski historyk Brian A. Catlos zwraca uwagę w swojej książce, że korzeni muzułmańskiej Hiszpanii nie należy szukać w 622 r., kiedy Mahomet wyruszył z Mekki, tylko zdecydowanie wcześniej - w późnej starożytności. "Była to epoka, w której chrześcijaństwo, judaizm i islam, wszystkie wewnętrznie podzielone na różne odłamy, dopiero zaczynały stopniowy proces samookreślenia, wciąż pozostając bardzo mocno ze sobą powiązane" - zauważa.
Oczywiście, że dochodziło do krwawych starć między wyznawcami różnych religii w czasie koegzystencji Arabów z lokalnymi mieszkańcami. Ale nie było to pasmo rzezi i wojennej pożogi. "Okres od 711 do 1492 roku nie był epoką nigdy nie gasnącego konfliktu religijnego; muzułmanie i chrześcijanie na Półwyspie Iberyjskim więcej czasu żyli w pokoju, niż spędzali na wojnach, a i te toczyli nie tylko ze sobą, ale też między sobą" - zauważa autor książki. W jego ocenie należy mówić o 900 latach twórczego zaangażowania mimo różnic religijnych.
Catlos twierdzi, że opisany przez niego okres, w którym ta część Europy znajdowała się pod rządami muzułmanów, tak naprawdę nie był historią obcej okupacji. "Nie jest ani anomalią ani wyjątkiem. Jest integralną częścią procesu, który doprowadził do powstania nie tylko współczesnych Hiszpanii i Portugalii, ale także Europy" - uważa. Jednak daleki jest od idealizowania - w jego ocenie nie była to wówczas "idylliczna kraina oświeconej tolerancji i współistnienia". Wizja Catlosa dotycząca żyjących wspólnie na jednym terenie wyznawców kilku religii i grup etnicznych jest dość pragmatyczna: żyli razem nie w imię jakiegoś ideału tolerancji, lecz dla wygody - to znaczy dla własnych korzyści.
Za redakcję naukową książki odpowiadał dr Filip A. Jakubowski z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Książka ukazała się nakładem wydawnictwa Rebis. Wydawca zadbał o ubarwienie historycznego wywodu kilkunastoma kolorymi rycinami ukazującymi różnego rodzaju zabytki z opisywanej epoki. Lekturę ułatwia również słowniczek wyrazów związanych z kulturą arabską.
Szymon Zdziebłowski
