Opublikowano rozporządzenie dot. oceny jakości działalności naukowej

Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce weszła w życie 1 października 2018 r., jednak kolejne rozporządzenia zawierające szczegółowe rozwiązania dotyczące reform Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW) przygotowuje i publikuje stopniowo. Rozporządzenie ministra nauki i szkolnictwa wyższego zawierające nowe zasady ewaluacji jakości działalności naukowej w czwartek 28 lutego ogłoszono w Dzienniku Ustaw.

"To kluczowe rozporządzenie; wprowadziliśmy w nim pod wpływem środowiska akademickiego wiele zmian. Ok. 70 proc. przepisów uległo korekcie, doprecyzowaniu bądź zmianie, chociaż zasadnicze, kierunkowe rozwiązania zostały zachowane" - mówił o rozporządzeniu wicepremier, szef resortu nauki Jarosław Gowin podczas łódzkiego forum nt. nowych statutów dla uczelni, które odbyło się w drugiej połowie lutego.

Jak ocenia resort nauki w informacji poświęconej zasadom ewaluacji, w nowym modelu kluczowe są trzy zmiany.

"Pierwsza z nich to ocena działalności naukowej w ramach dyscyplin (a nie wydziałów). Dzięki temu dokonania językoznawców będą porównywane tylko z dokonaniami innych językoznawców, a nie – np. z historykami" - wyjaśnia MNiSW.

Dotychczas ocena jakości działalności naukowej odbywała się w ramach jednostek organizacyjnych, czyli np. wydziałów. Prowadziło to do sytuacji, w której na ocenę parametryczną wydziału humanistyczno-społecznego pracowali np. przedstawiciele nauk o sztuce i politolodzy. Nowy model ewaluacji każdą z tych dyscyplin będzie traktował odrębnie.

Zdaniem resortu, dzięki takiemu rozwiązaniu potencjał naukowy uczelni zostanie wzmocniony – a przedstawiciele poszczególnych dyscyplin, którzy rozsiani są obecnie po różnych wydziałach tej samej uczelni, nie będą ze sobą rywalizować. Resort zastrzega, że taki sposób ewaluacji nie przeszkodzi w prowadzeniu badań interdyscyplinarnych. Zmiany w rozporządzeniu pozwolą na kwalifikowanie badań interdyscyplinarnych do wybranej przez naukowca dyscypliny.

Druga z najważniejszych zmian, wyszczególnionych przez resort, to objęcie ewaluacją wszystkich pracowników naukowych – zatrudnionych na stanowiskach badawczych i badawczo-dydaktycznych (a nie tylko wybranych pracowników).

Poprzednio obowiązujący system umożliwiał bowiem sytuację, w której wydział osiągał wysoką ocenę parametryczną, mimo że tylko kilku pracowników publikowało wartościowe prace. Pozostali albo nie publikowali wcale, albo prowadzili badania na niskim poziomie. Uzyskana wysoka kategoria nie mówiła więc nic o poziomie całego wydziału.

Zgodnie z nowymi rozwiązaniami teraz do oceny brane będą pod uwagę osiągnięcia wszystkich pracowników prowadzących działalność naukową w ewaluowanej dyscyplinie, a także osiągnięcia uczestników szkół doktorskich. "Pozwoli to obiektywnie ocenić poziom naukowy konkretnej dyscypliny w uczelni, a jednocześnie zachęci uczelnie i instytuty do prowadzenia zrównoważonej polityki kadrowej" - ocenia MNiSW.

Trzecia kluczowa zmiana to wprowadzenie limitu osiągnięć zgłaszanych do oceny. Zmiana ta pozwoli naukowcom skupić się na ambitnych badaniach, a nie produkcji publikacji. Nie będzie trzeba już zgłaszać dziesiątek dokonań, a jedynie najlepsze. Stare zasady sprawiały, że naukowcom bardziej opłacało się pisać wiele artykułów naukowych niewystarczającej jakości - niż pracować nad kilkoma dobrymi, które mogłyby wnieść znaczący wkład do nauki.

Ocena jednostki uzyskana w wyniku ewaluacji nie przełoży się wprost na ocenę okresową nauczyciela akademickiego. Ocenie okresowej (indywidualnej) podlegają wszyscy nauczyciele akademiccy nie rzadziej, niż raz na cztery lata. Szczegółowe kryteria tej oceny określi rektor, będą one dotyczyć nie tylko działalności naukowej, ale i kształcenia, czy działalności organizacyjnej.

Jak czytamy w informacji MNiSW, podczas trwających od sierpnia prac nad rozporządzeniem pojawiła się potrzeba większego uwzględnienia specyfiki poszczególnych dziedzin nauki w kryteriach oceny. Dziedziny naukowe podzielono na 4 grupy. Do pierwszej należą: nauki humanistyczne, społeczne i teologiczne; do drugiej: nauki ścisłe, przyrodnicze, medyczne i o zdrowiu; do trzeciej: nauki inżynieryjne, techniczne i rolnicze; zaś do czwartej dyscypliny artystyczne.

"Wszystkie grupy nauk będą oceniane w ramach trzech podstawowych kryteriów – będą one jednak miały inną wagę w przypadku każdej z grup. To pozwoli na ocenę poszczególnych dyscyplin z uwzględnieniem specyfiki każdej z nich" - informuje MNiSW.

Poza tym - ocenia resort - zerwano z dyskryminacją czasopism humanistycznych. Do tej pory artykuł naukowy filozofa czy historyka otrzymywał mniej punktów niż lekarza-naukowca. Działo się tak ponieważ czasopism humanistycznych z tej grupy nie zaliczano do najwyżej punktowanej części wykazu – części A. Punktacja oparta w niej była na wskaźniku Journal Impact Factor, który nie jest wyliczany dla czasopism humanistycznych. "Teraz będzie inaczej. Socjolog i medyk otrzymają za pracę opublikowaną w prestiżowym czasopiśmie tyle samo punktów" - informuje resort nauki.

Proces ewaluacji przeprowadza Komisja Ewaluacji Nauki na podstawie informacji zawartych w Zintegrowanym Systemie Informacji o Szkolnictwie Wyższym i Nauce POL-on. Poszczególnym dyscyplinom przyznawane będą kategorie naukowe: A+, A, B+, B albo C. Od nich zależą uprawnienia do prowadzenia studiów, szkół doktorskich, nadawania stopni i tytułów. A także kwota subwencji, czyli środków finansowych, które jednostki naukowe otrzymują z budżetu państwa. Rozporządzenie ewaluacyjne jest więc kluczowe w całym systemie zreformowanego szkolnictwa wyższego i nauki.

Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

W ostatnich dniach stycznia uczestnicy Nadzwyczajnego Kongresu Nauk Humanistycznych wezwali resort nauki do "wstrzymania się od wprowadzania w życie wydanych oraz przygotowywanych rozporządzeń" do Konstytucji dla Nauki. Ich zdaniem zagrażały one przyszłości nauk humanistycznych.

PAP - Nauka w Polsce 

ekr/ zan/