Burdick: jak sobie radzić z jet lagiem? Należy jeść w rytm docelowej strefy czasowej

Jet lag jakiego doświadczamy po zmianie stref czasowych powoduje, że nasz organizm przestaje być federacją wielu zsynchronizowanych zegarów. Podobnie się dzieje kiedy przestawiamy się z czasu zimowego na letni, jak i odwrotnie. To właśnie istota jet lagu.

Nasz organizm, podobnie jak wielu zwierząt, funkcjonuje w rytm zegarów wewnętrznych, regulowanych w 24-godzinnym systemie dnia i nocy. W tym rytmie działa mózg i cała fizjologia, a wszystkim rządzą wewnętrzne zegary okołodobowe, znajdujące się w każdej komórce, w tkankach i narządach.

Dyrygentem tych zegarów są jądra nadskrzyżowaniowe, neurony w podwzgórzu, w pobliżu podstawy mózgu. W tym miejscu krzyżują się nerwy wzrokowe z oka prawego i lewego, stąd też ich nazwa. Jądra te w rytmie dobowym regulują temperaturę ciała, ciśnienie tętnicze krwi, tempo podziałów komórkowych i wiele innych procesów.

Wszystko to ulega chaosowi, kiedy zmienimy strefę czasową. „Kiedy moje jądra nadskrzyżowaniowe lądują w Nowym Jorku, mowa wątroba wciąż przebywa w Nowej Szkocji, a trzustka w Islandii. Przez kilka dni mój układ pokarmowy pozostaje wytrącony z równowagi, a mózg zachęca mnie bym jadł wtedy, gdy moje ciało nie bardzo jest przygotowane do właściwego trawienia” - pisze Alan Burdick.

Efektem tego może być rozstrój żołądka i jelit, jaki doskwiera wielu pasażerom, jak i personelowi linii lotniczych na długich dystansach. Może w tym pomóc jak najszybsze przestawienie się na pory posiłków w nowej strefie czasowej, najlepiej jeszcze w samolocie, czego jednak linie lotnicze na ogół nie praktykują.

Zmiana pory posiłków może przesunąć fazę wewnętrznego zegara wątroby. A to z kolei przestawi nas na inne pory snu i czuwania, ponieważ zaczynamy się budzić przed śniadaniem, bo tego oczekuje nasz organizm.

To również ostrzeżenie dla tych osób, które lubią dojadać w środku nocy: jeśli zaczną wstawać z łóżka np. o trzeciej rano, żeby sięgnąć po coś z lodówki, będą się budzić o tej samej porze.

Według Burdicka, w przypadku zmiany stref czasowych lepszym rozwiązaniem jest przestawienie zegarka od razu na czas docelowy i rozplanowanie posiłków w samolocie w taki sposób, jakbyśmy byli już w miejscu docelowym. Po przylocie należy pamiętać o zjedzeniu śniadania w porze nowej strefy czasowej, nawet jeśli nie jesteśmy jeszcze głodni.

Kłopot z jet lagiem nie dotyka jednak tylko osób, które zmieniają strefy czasowe. Specjaliści coraz częściej ostrzegają również przed tzw. społecznym jet lagiem. Chodzi o to, że na skutek naszej aktywności zacierają się różnice między dniem i nocą. Często towarzyszy temu zmiana pory jedzenia posiłków albo w ogóle są one nieregularne.

Skutkiem tego jest zmiana metabolizmu organizmu i zakłócenie jego zegarów wewnętrznych. Najbardziej zaobserwowano to na przykładzie ludzi często pracujących na nocne zmiany i nadgodziny: częściej są otyli, chorują na cukrzycę i mają kłopoty z sercem.

Alan Burdick specjalizuje się w tematyce popularnonaukowej. Od 2012 r. pracuje w magazynie „New Yorker”, wcześniej współpracował z „Times Magazine”. Wydał dotąd dwie książki. Pierwsza to „Out of Eden: An Odyssey of Ecological Invasion”, dzięki której został finalistą National Book Award. „Po co człowiekowi czas. Dociekania nie tylko naukowe” jest jego drugą książką (oryginalny tytuł: „Why Time Flies: A Mostly Scientific Investigation”).

„Nad czysto fizycznymi i matematycznymi aspektami czasu wciąż głowią się wielkie umysły kosmologiczne. Mnie ciekawi raczej w jaki sposób przejawia się w biologii, a kwestią tą nauka zainteresowała się na dobre dopiero niedawno” – twierdzi Burdick.

Książkę opublikowało Wydawnicwo Feeria.

Zbigniew Wojtasiński