O zwierzętach, roślinach, ludziach i... filozofii, czyli spotkanie etnobiologów w Łodzi

Badacze zaprezentują referaty, w większości przygotowane na podstawie badań terenowych prowadzonych w Polsce, na Białorusi, w Laosie, Argentynie i Peru, o zróżnicowanym zakresie tematycznym, prezentowanym z różnorodnej perspektywy: etnobotanicznej, etnomykologicznej i etnoekologicznej – zapowiada dr Monika Kujawska z Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UŁ.

Ich dopełnieniem będą omówienia zagadnień z zakresu etnobotaniki historycznej i ekologii krytycznej. W spotkaniu w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UŁ wezmą udział naukowcy m.in. z Łodzi, Warszawy, Białegostoku, Rzeszowa i Krakowa. Dr Monika Kujawska podkreśla, że etnobiologia jest nauką interdyscyplinarną, znajdującą się na styku antropologii kulturowej, biologii, ekologii, farmakologii i językoznawstwa. Najczęściej korzysta z teorii wypracowanych na gruncie antropologii kulturowej i ekologii, sama zaś rozwinęła własną specyfikę badań terenowych oraz metody analizy.

Według klasycznego podziału w ramach etnobiologii wyróżnia się: etnobotanikę, etnozoologię oraz etnoekologię.

Etnobotanicy starają się poznać i badać ludzkie społeczności przez pryzmat ich relacji z określonymi gatunkami roślin użytkowych i sposobów ich wykorzystywania. „Badania etnobotaniczne dokumentują wiedzę dotyczącą określonych zasobów roślinnych, wykorzystywanych przez lokalne społeczności, niejednokrotnie opisując nowe gatunki lub wcześniej nieodnotowane zastosowania dla znanych już roślin” – wyjaśniła ekspertka.

Dużo rzadsze są badania etnozoologiczne – dotyczące relacji między ludźmi a zwierzętami – oraz etnomykologiczne, podejmujące problem wiedzy lokalnych społeczności na temat grzybów. Niewątpliwym sukcesem polskich naukowców z ostatniej dziedziny są studia na temat owocników dziko rosnących grzybów jadalnych i trujących wśród mieszkańców Mazowsza, prowadzone przez mgr. Marcina Kotowskiego z Uniwersytetu Rzeszowskiego.

„W trakcie swoich badań naukowiec odnotował 100 taksonów grzybów i odkrył dwa nowe gatunki dla obszaru Polski. Jest to prawdopodobnie najdłuższa lista gatunków grzybów sporządzona w trakcie dotychczasowych terenowych badań etnomykologicznych na świecie” – podkreśliła dr Kujawska.

Etnoekologia skupia się natomiast na sposobach udomawiania krajobrazu przez różne społeczności lokalne, zarządzania roślinami i zwierzętami oraz wykorzystania tych zasobów.

„Wszystkie społeczności modyfikują środowisko, w którym żyją i w mniejszym lub większym stopniu zmieniają jego skład roślinny, co bardziej wynika z ich stosunku do przyrody, aniżeli jest wynikiem celowej dewastacji lub ochrony środowiska” - oceniła ekspertka. Jej zdaniem na wyróżnienie w tej dziedzinie zasługują badania dr Joanny Sosnowskiej, która zajmowała się m.in. udomawianiem palm wśród tubylczej społeczności Ashaninka w Amazonii peruwiańskiej.

Etnobiolodzy pracują również w archiwach. Dzięki badaniom nad nieopublikowanymi archiwaliami lwowskiego profesora Adama Fischera powstał słownik „Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych. Słownik Adama Fischera” autorstwa Moniki Kujawskiej, Łukasza Łuczaja, Joanny Sosnowskiej i Piotra Klepackiego, wydany przez Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.

Zdaniem współautorki wydawnictwa w obecnej sytuacji szybkich zmian klimatu i środowiska, powszechnej mobilności i procesów migracyjnych, a także intensywnej wymiany wiedzy szczególne zainteresowanie budzą i wyjątkowego znaczenia nabierają badania dotyczące wykorzystania zasobów naturalnych przez społeczności lokalne.

Środowisko etnobiologów w Polsce jest nieliczne, ale – jak zapewniają jego przedstawiciele – prężne i mocno skonsolidowane. Spotykają się nieregularnie od 2007 roku nie tylko w Polsce, lecz także w międzynarodowym gronie badaczy Europy Środkowej i Wschodniej.

PAP - Nauka w Polsce

szu/ agt/