Raport: prawie połowa polskich naukowców za granicą nie chce wracać do kraju

Eksperci fundacji Polonium, integrującej polskie środowisko naukowe zagranicą, przeprowadzili ankietę wśród 464 polskich naukowców z 31 krajów świata, w tym z Wielkiej Brytanii, Holandii, Belgii, Niemiec czy Francji. Pytania dotyczyły m.in. planów związanych z powrotem do Polski, postrzegania kraju i polskiego środowiska naukowego oraz potrzeb i oczekiwań związanych ze współpracą z naukowcami na stałe mieszkającymi w Polsce.

Spośród osób biorących udział w badaniu 46,8 proc. zadeklarowało, że "na pewno" lub "prawdopodobnie" nie wróci do Polski, 25,6 proc. badanych osób było niezdecydowanych, z kolei 27,1 proc. stwierdziło, że planuje powrót do kraju. 0,5 proc. badanych osób nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie.

Wśród tych, którzy chcą zostać za granicą, ponad połowa (52,2 proc.) przyznała równocześnie, że "czerpie korzyści" z kontaktów z naukowcami z Polski. W większości relacje te zostały jednak nawiązane w czasie, kiedy badana osoba mieszkała jeszcze w Polsce (75,5 proc.), w czasie wspólnej pracy (46,8 proc.) lub podczas konferencji naukowych (27,5 proc.) - zaledwie 5,7 proc. badanych osób deklaruje, że aktywnie poszukuje nowych kontaktów z naukowcami w Polsce.

Eksperci fundacji Polonium uważają, że świadczy to o niedostatecznych rezultatach działań polskich instytucji w tworzeniu możliwości współpracy między polskimi naukowcami w kraju i za granicą.

"Gdy myślimy o wyjazdach naszych naukowców za granicę, najczęściej postrzegamy to zjawisko w kategorii inwestycji, która już się nam nie zwróci" – podkreśla dr Rafał Mostowy z fundacji Polonium, cytowany w przesłanej PAP informacji prasowej. "Potencjał tych osób jest olbrzymi, to w Polsce się wykształcili, ale inne kraje na tym skorzystają. W rezultacie skupiamy się na tworzeniu programów powrotowych dla naukowców, zapominając o tym co najważniejsze, czyli nawiązaniu z nimi współpracy i budowaniu relacji. Bez networkingu także z tymi, którzy wracać do Polski nie planują, tracimy olbrzymi kapitał społeczny" – dodaje.

Jak podkreśla fundacja, wyniki przeprowadzonego badania pokazują, że strategia umiędzynarodowienia polskiej nauki nie powinna opierać się tylko i wyłącznie na zachęcaniu naukowców do powrotu - jej ważnym filarem powinno być budowanie sieci kontaktów z osobami, które do kraju wracać nie chcą. Eksperci fundacji zwracają uwagę na to, że tego typu współpraca może poprawić międzynarodowy wizerunek polskich uczelni i ich osiągnięć naukowych, jak również ułatwić Polakom ubieganie się o wiele europejskich grantów.

"Instytucje wspierające badania naukowe i ośrodki grantowe, takie jak Narodowe Centrum Nauki czy Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, powinny tworzyć okazje do spotkań między naukowcami oraz wspierać oddolne inicjatywy" – uważa Dominika Czerniawska z fundacji Polonium.

"Rekomendujemy stworzenie programów, które umożliwią wykorzystanie kapitału społecznego polskich naukowców pracujących na stałe za granicą poprzez wzmocnienie relacji w środowisku naukowym. Należy zachęcać naukowców do budowania kontaktów, m.in. przez organizację krótkich wizyt dla uznanych polskich naukowców pracujących za granicą, powiązanych ze stażami dla naukowców z Polski w zagranicznych jednostkach" – podkreśla ekspertka.

Wśród ankietowanych biorących pod uwagę powrót do Polski, dominują natomiast nienaukowe motywacje tej decyzji. 66,9 proc. osób z tej grupy, jako jeden z możliwych powodów powrotu podało "korzyści niezawodowe, takie jak możliwość zamieszkania w kraju pochodzenia". Z kolei 53,6 proc. chciałoby wywrzeć pozytywny wpływ na polskie środowisko naukowe, a 42,3 proc. przenieść na polski grunt wiedzę naukową zdobytą w innych krajach. Dopiero czwarta pod względem popularności odpowiedź dotyczyła pozytywnego wpływu na karierę respondenta: 33,1 proc. chciałoby skorzystać z okazji do stworzenia w Polsce swojej własnej grupy badawczej. Jak czytamy w raporcie, wyniki te sugerują, że wielu polskich naukowców pracujących za granicą nie postrzega powrotu do Polski jako awansu zawodowego, z którego oni sami mogliby odnieść korzyści.

Raport "Niedostrzeżeni: Polska diaspora naukowa jako źródło kapitału społecznego" został przygotowany przez fundację Polonium we współpracy z Polskim Towarzystwem Naukowym Na Obczyźnie oraz Fundacją Na Rzecz Nauki Polskiej. Badanie przeprowadzono przy pomocy ankiety online na próbie 464 polskich naukowców mieszkających i pracujących za granicą. Dane zbierano między 2017 i 2018 r.

Z pełnym raportem można zapoznać się na stronie fundacji Polonium: poloniumfoundation.org/research 

PAP - Nauka w Polsce, Katarzyna Florencka

kflo/ ekr/