Raj dla owadów, frajda dla czytelnika

To opowieść bardzo ciekawa i świetnie napisana; czyta się ją jednym tchem. Autor pisze o łące, swojej własnej łące, którą - wraz z 13-hektarowym gospodarstwem i walącą się chałupą - kupił w 2003 r. na francuskiej wsi. Jako entomolog i miłośnik bioróżnorodności Dave Goulson nie zamienił posiadłości w wychuchane cacko z trawnikiem wielkości pola golfowego. O nie! Postawił na dzikość, więc całe to stare gospodarstwo, leżące odłogiem od lat, z premedytacją zapuścił jeszcze bardziej, by stworzyć owadzi raj i rezerwat.

Na swojej łące Goulson zidentyfikował dotychczas ponad 70 gatunków pszczół, 60 gatunków ptaków, dobrze ponad sto gatunków roślin okrytonasiennych i 50 różnych motyli. To tylko mały ułamek całości: nie wziąłem się jeszcze za skoczogonki, roztocza, larwy, pająki, chrząszcze, ślimaki - odgraża się.

"Łąka" istnieje naprawdę i faktycznie się w książce przewija. Ale tak naprawdę stanowi tylko pretekst do tego, by można było oprowadzać czytelnika po przebogatym i fascynującym świecie owadów. Goulson pisze o tym, jak tykotki dobierają się w pary; tłumaczy, dlaczego muchy domowe są ważne; opowiada o kwiatach, które są dla pszczół czymś w rodzaju cieplarni, i o politycznych zawiłościach życia os. Wspomina o modliszkach, gdzie u samców trafne odczytywanie nastrojów partnerki jest sprawą życia i śmierci - i o ważkach, których przodkowie przez miliony lat byli najważniejszymi latającymi drapieżnikami, o rozpiętości skrzydeł przekraczającej czasami nawet 60 cm.

Dniem i nocą na łące trwa walka o przetrwanie. Jej kulisy są naprawdę fascynujące. "Seks w świecie owadów jest pełen konfliktów. Letnia łąka kipi od ogłoszeń erotycznych, zalotów, brutalnych koszy, podbojów i stosunków. Wszystkie zwierzęta ogarnia szał rozmnażania, wszystkie chcą przed końcem sezonu spłodzić potomstwo, które przedłuży linię" - czytamy.

Lektura książki uświadamia, że wszystko, co wiemy o przyrodzie, to ledwie wierzchołek góry lodowej. Na jednej łące można znaleźć nieprzebrane mnóstwo niezbadanych stworzeń, niewyjaśnionych zjawisk i fascynujących zagadek, które dopiero czekają na rozwiązanie - pisze autor.

W drugiej części książki Goulson pokazuje skomplikowane i niezwykłe związki, jakie panują pomiędzy mieszkańcami łąki. Rośliny rywalizują tam o przestrzeń, wodę i światło, są zarazem pożywieniem roślinożerców, żywicielkami pasożytów i nosicielkami chorób. Stosują rozmaite strategie, by zwabić zapylaczy. Niezliczone małe zwierzęta i mikroorganizmy rozkładają martwe liście i odchody, a rośliny korzystają z uwolnionych w ten sposób składników odżywczych. Drapieżne ptaki, pająki i owady oddają roślinom przysługę, ograniczając liczbę zjadających je gąsienic, koników polnych i mszyc.

W ostatniej części Goulson pokazuje, że w miarę, jak ludzie wyciskają z ziemi coraz więcej, aby zaspokoić swoje liczne potrzeby - świat staje się coraz bardziej nieprzyjazny dla dzikich roślin i zwierząt. Podaje przykłady zniszczeń, do których doprowadzamy: od szkód wywołanych przez ekspansję pierwszych ludzi - po te wynikające z nadużywania toksycznych substancji we współczesnym rolnictwie.

Dave Goulson (ur. 1965) jest brytyjskim biologiem, działaczem ruchu na rzecz ochrony przyrody i profesorem biologii (zajmuje się ewolucją, zachowaniem zwierząt i środowiskiem) na uniwersytecie w Sussex. Specjalizuje się w ekologii i ochronie trzmieli. W 2006 roku został profesorem i przeniósł się na uniwersytet w Stirling. W 2010 roku Rada do Spraw Biotechnologii i Nauk Biologicznych (BBSRC) przyznała mu tytuł Innowatora Roku. W 2015 roku trafił na listę „Bohaterów Ochrony Przyrody”, stworzoną przez „BBC Wildlife Magazine”. Jest laureatem wielu nagród za wkład w ochronę przyrody i autorem ponad 230 artykułów oraz czterech książek popularnonaukowych, w tym wydanej przez Marginesy "Żądła rządzą" (2017), nominowanej do Samuel Johnson Prize.

Jego książka ukazała się nakładem wydawnictwa Marginesy.

PAP - Nauka w Polsce, Anna Ślązak

zan/ ekr/