Znajomość rolnictwa w Skandynawii pojawiła się dzięki osadnikom z centralnej Europy

Takiego ustalenia dokonał międzynarodowy zespół naukowców pod kierunkiem badaczy z Instytutu Maxa Plancka. Na potrzeby badań przeanalizowano kopalny materiał genetyczny pobrany ze szczątków kilkudziesięciu pradziejowych mieszkańców północnej Europy, którzy żyli od ok. 9500 do 2500 lat temu.

Na tej podstawie ustalono, że znajomość uprawy roślin pojawiła się w Skandynawii wraz z przybyciem obcej ludności, zapewne z centralnej Europy. Stało się to stosunkowo późno w porównaniu do innych rejonów Europy, nie tylko dlatego, że są to najdalej wysunięte krańce Starego Świata, ale również z tej przyczyny, że w rejonie tym bardzo długo zalegał lądolód. Pierwsi łowcy i zbieracze weszli do Skandynawii dopiero ok. 11 tys. lat temu. Wcześniej teren ten po prostu nie nadawał się do zamieszkania - uważają naukowcy.

Aby dowiedzieć się kim byli pierwsi rolnicy na terenie Skandynawii naukowcy pobrali materiał genetyczny zarówno ze szczątków łowców i zbieraczy żyjących w okresie mezolitu (ok. 12 - 7 tys. lat temu) i pierwszych rolników północnej Szwecji (żyjących od 6 do 5,3 tys. lat temu), jak również późniejszych społeczności epoki brązu we wschodniej strefie nadbałtyckiej (ok. 1300 do 500 lat p.n.e.).

Rolnictwo i hodowla pojawiła się w Skandynawii na dużą skalę ok. 6 tys. lat temu, czyli ok. tysiąc lat później niż w środkowej Europie. Niektórzy badacze sądzili, że łowcy i zbieracze sami nauczyli się tych umiejętności, wzorując się na swoich sąsiadach. Jednak wyniki analiz genetycznych wskazują na coś innego.

Z badań międzynarodowego zespołu wynika, że pierwsi szwedzcy rolnicy nie byli wcale potomkami mezolitycznych łowców i zbieraczy. Ich profil genetyczny jest podobny do rolników ze środkowej Europy. Dlatego - zdaniem badaczy - miała miejsce fala migracji ze środkowej Europy na północ. Wraz z nią migranci przynieśli znajomość rolnictwa. W ten sposób pierwsi skandynawscy farmerzy odziedziczyli znaczną część genów rolników z terenu Anatolii (dzisiejszej Turcji), bo to stamtąd na całą Europę rozprzestrzeniła się znajomość uprawy ziemi już ok. 8,2 tys. lat temu.

Zmiana w zapisie genetycznym dotyczy też społeczności wschodnio-bałtyckich. Stało się to jednak później - dopiero w genomie pobranym ze szczątków pochodzących z ok. 2900 lat p.n.e. widać wpływy nie ze środkowej Europy, ale społeczności nomadów i hodowców ze Stepu Pontyjsko-Kaspijskiego z pogranicza Europy i Azji.

"Lokalna populacja nie została jednak zupełnie zastąpiona, ale współegzystowała i w końcu wymieszała się z nowo przybyłymi" - uważa badaczka z Instytutu Maxa Plancka, dr Alissa Mittnik.

Z poprzednich analiz ludzkiego DNA wynikało też, że na terenie mezolitycznej Europy żyły dwie genetycznie różne grupy łowców i zbieraczy - "zachodnia" (znana z obszaru rozciągającego się od Hiszpanii po Węgry) i "wschodnia" znana w obszaru Karelii (w północno-zachodnich krańcach Rosji).

Ku zaskoczeniu naukowców działających w ramach najnowszego projektu okazało się również, że grupy zbieracko-łowieckie z okresu mezolitu z terenu Litwy były pod względem genetycznym bardziej podobne do "zachodniej" grupy, mimo geograficznej bliskości względem dzisiejszych obszarów Rosji, w tym Karelii. Natomiast łowcy i zbieracze żyjący na obszarze Skandynawii mieli przodków pochodzących z obu tych grup - "zachodniej" i "wschodniej".

"+Wschodni+ łowcy i zbieracze byli nieobecni na wschodnim wybrzeżu Bałtyku, ale ich genetyczny komponent jest obecny w Skandynawii. To każe nam sądzić, że ludzie, którzy go posiadali weszli do południowej Skandynawii, wybierając północną trasę przez Półwysep Fennoskandzki. Tam zmieszali się z +zachodnimi+ łowcami i zbieraczami, którzy przybyli z południa; w ten sposób powstali +skandynawscy łowcy i zbieracze+" - mówi jeden z autorów publikacji w "Nature Communications" dr Johannes Krause. (PAP)

Autor: Szymon Zdziebłowski

szz/ ekr/