Heterosphecia tawonoides. Fot. Marta Skowron-Volponi
Jest jaskrawoniebieskim motylem, ale z wyglądu, zachowania i wydawanych dźwięków przypomina niebieskie pszczoły występujące w Malezji. Motyla z gatunku Heterosphecia tawonoides - po 130 latach od ostatniej obserwacji takiego osobnika - odkryła w tropikach tego kraju doktorantka z UG.
Motyl Heterosphecia tawonoides należy do rodziny przeziernikowatych. Pod względem wyglądu i zachowania, a także wydawanych dźwięków, przypomina on niebieskie pszczoły występujące w Malezji. Jedynego takiego osobnika odkryto 130 lat temu - i od tej pory nie był widywany.
Na gatunek ten natknęła się niedawno Marta Skowron Volponi, doktorantka z Wydziału Biologii Uniwersytetu Gdańskiego - poinformowała rzeczniczka uczelni w przesłanym komunikacie. Znalezisko badaczka opisała w piśmie "Tropical Conservation Science".
"Motyl ten ma zaledwie dwucentymetrową rozpiętość skrzydeł, a kryje w sobie tyle fascynujących rzeczy, których część już odkryliśmy, a jeszcze więcej mamy nadzieję zgłębić" – mówi Marta Skowron Volponi, wiceprezes Fundacji ClearWing na rzecz Bioróżnorodności.
Jak zauważa biolog z UG, nazwa motyli z rodziny przeziernikowatych w języku angielskim brzmi +clearwing moths+, co oznacza ćmy o przejrzystych skrzydłach. "Termin ćmy jest jednak nieścisły i mylący. Myśląc o ćmach, ludzie wyobrażają sobie szarego, owłosionego owada, przyciąganego przez światło. Gatunek ten jest jednak uderzająco różny: przepiękny, o niebieskim połysku w świetle słonecznym, aktywny w ciągu dnia, jest mistrzem mimikry, imitując pszczoły na wielu poziomach, a nawet przebywając wśród nich w środowisku naturalnym" - opowiada.
Pod względem budowy motyle z rodziny przeziernikowatych przypominają osy lub pszczoły. Skojarzenie nasuwają wąskie, przezroczyste skrzydła, a także obecne często na odwłoku jaskrawe pręgi. Owady te mają też nierzadko "owłosione" nogi, jednak w przypadku gatunku H.tawonoides są to w rzeczywistości wydłużone łuski, które wykształciły się w toku ewolucji, aby motyle bardziej przypominały pszczoły. "Tego typu adaptacje sprawiają, że drapieżnik zastanowi się, nim podejmie próbę ataku na owada, który potencjalnie może użądlić" – opowiada Marta Skowron Volponi.
Odnaleziony Heterosphecia tawonoides znany był wcześniej jedynie jako pojedynczy, zniszczony okaz muzealny, zebrany w roku 1887 na Sumatrze. Obecnie znajduje się on w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu. Osobnik ten to tzw. holotyp, na podstawie którego dr Axel Kallies opisał go jako gatunek nowy dla nauki dopiero w roku 2003.
W swoim artykule Marta Skowron Volponi i drugi autor publikacji, Paolo Volponi (filmowiec przyrodniczy, prezes Fundacji ClearWing, a prywatnie - mąż badaczki) po raz pierwszy opisali zachowanie tego gatunku.
Motyle H.tawonoides można spotkać w lasach tropikalnych, wśród pszczół i os, gdzie latają nad brzegami rzek w poszukiwaniu naturalnie występującej soli. Jeśli znajdzie odpowiednie miejsce, wówczas - za pomocą długiej ssawki, charakterystycznej dla motyli - pobiera z wilgotnego podłoża roztwór soli. Takie zachowanie wykazują tylko samce motyli. Pobrany sód prawdopodobnie przekazują one potem samicy w akcie kopulacji, co jednak nie zostało zbadane dla tej grupy motyli.
Marta Skowron Volponi zaobserwowała także, że przezierniki latają zygzakiem, podobnie jak pszczoły. Usłyszała też i nagrała, jak bzyczą. Film przedstawiający motyla można znaleźć tu: https://vimeo.com/229602724
H.tawonoides wydaje się związany ze specyficznym środowiskiem: brzegami czystych rzek, płynących przez pierwotne lasy deszczowe Malezji, gdzie występują także słonie indyjskie, gibony i niedźwiedzie malajskie. Malezja to jedno z najbardziej bioróżnorodnych miejsc na Ziemi, a zarazem kraj o najwyższym stopniu wylesiania na świecie. Chociaż głównym miejscem występowania motyla jest park narodowy Taman Negara - Marta Skowron Volponi znalazła ten gatunek także poza obszarem chronionym, po drugiej stronie rzeki, gdzie lasy są intensywnie wycinane.
Oprócz "odnalezienia" Heterosphecia tawonoides, Marta Skowron Volponi odkryła w ostatnich latach trzy nowe gatunki przezierników: pszczołopodobny Heterosphecia pahangensis - gatunek, który posiada nawet żółte imitacje pyłku kwiatowego na tylnych odnóżach; wąski, osopodobny Pyrophleps ellawi o niezwykle szybkim locie oraz Aschistophleps argentifasciata z Tajlandii, którego nazwa pochodzi od srebrnej przepaski na odwłoku (szczegóły o gatunkach pod wskazanymi linkami).
Więcej informacji na temat motyla można znaleźć w artykule pt. "A 130-Year-Old Specimen Brought Back to Life: A Lost Species of Bee-Mimicking Clearwing Moth, Heterosphecia tawonoides (Lepidoptera: Sesiidae: Osminiini), Rediscovered in Peninsular Malaysia’s Primary Rainforest".
PAP - Nauka w Polsce
zan/ agt/
Przed dodaniem komentarza prosimy o zapoznanie z Regulaminem forum serwisu Nauka w Polsce.
